تازلىق قەغىزى ۋە شەخسى تازلىق

تازلىق قەغىزى ۋە شەخسى تازلىق

مەمەت ئىمىن

يىقىندا ئىلان قىلىنغان بىر ماقالىدا،  ئادەتتىكى قۇرۇق تازلىق قەغىزىنىڭ تەرەتتىن كىيىنكى پاكىزلىق رولىنى ئۆتىيەلمەيدىغانلىقىنى، شۇ سەۋەپتىن تەرەتتىن كىيىن قۇرۇق تازلىق قەغىزى ئىشلىتىشنى توختۇتۇپ، ئۇمىڭ ئورنىغا نەم تازلىق قەغىزى ئىشلىتىش ياكى سۇ بىلەن يۇيۇپ تازلاشنىڭ شەخسى تازلىققا تىخمۇ مۇئاپىق ئىكەنلىگى تەكىتلەنگەن.

   ھازىرقى زامان تازلىق قەغىزى 1883 - يىلى ئەنگىلىيەدە دۇنيغا كەلەەن بولۇپ،  ئۇنىڭدىن بۇرۇن ئاز بىر قىسىم ئىنسانلار تەرەتتىن كىيىن سۇ بىلەن يۇيۇپ تازلاشقا ئادەتلەنگەن بولسا، مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئىنسانلار تەرەتتىن كىيىنكى پاكىزلىق ئۈچۈن ئادەتتىكى قەغەز، ئەسكى گىزىت پارچىسى ۋە تۇپراق چالما كىسەكلەر ئىسلىتىلىپ كەلگەن.

ھازىر غەرىپ دۆۋلەتلىرى ئىچىدە ياپونىيە، ئىتالىيە قاتارلىق بىر قىسىم دۆۋلەتلەردە تەرەتتىن كىيىن سۇ بىلەن يۇيۇپ تازلاش ئومۇملاشقان بولۇپ، ئامىركا، ئەنگىلىيە، ئاۋۇتىرالىيە قاتارلىق دۆۋلەتلەردە تەرەتتىن كىيىن يەنىلا قۇرۇق تازلىق قەغىزى ئارقىلىق تازلاش ئومۇملاشقان ئىكەن.

مۇتىخەسىسلەر تەرەتتىن كىيىن قۇرۇق تازلىق قەغىزى ئارقىلىق تازلاش ئىلىپ بىرىشنى قۇرۇق لوڭگە بىلەن بەدەننى سۈرتۈپ پاكىزلىماقچى بولغانغا ئوىشۇتۇپ، تەرەتتىن كىيىن قۇرۇق تازلىق قەغىزى ئارقىلىق تازلاش ئىلىپ بارغاندا، يالغۇز پاكىزلىق مەخسىتىگە يەتكىلى بولماي قالماستىن بەلكى ئاياللاردا كىچىك تەرەت يولى ۋە جىنسى ئەزانىڭ بۇلغىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىىدغانلىقىنى، نەتىجىدە سۈدۈك يولى ياللۇغى ۋە جىنسى يولى ياللۇغۇنىڭ پەيدا بولۇش خەتىرىنى يۇقۇرى كۆتىرىدىغانلىقىنى ئوتۇرغا قويماقتا.

شەخسى تازىلىقنى ياخشىلاشتا، بولۇپمۇ سۈدۈك يولى ۋە جىنسى ئەزا تازلىقىغا دىققەت قىلىشتا، تەرەتتىن بۇرۇن قول يۇيۇش، تەرەتتىن كىيىن نەم تازلىق قەغىزى بىلەن تازلاش ياكى سۇ بىلەن يۇيۇپ تازلاش بەك مۇھىم ئىكەن. نورمالدا كۆپۈنچە ئادەم تەرەتتىن كىيىن قول يۇيۇشقا ئادەتلەنگەن بولۇپ، مۇتلەق كۆپ ساندىكى كىشىلەر تەرەتتىن بۇرۇن قول يۇيۇشقا ئادەتلەنمىگەن. تەرەتتىن كىيىن قول يۇيۇش، يىمەك ئىچمەك تازلىقىغا دىقەت قىلىشنىڭ بىر قىسمى بولسا، تەرەتتىن بۇرۇن قول يۇيۇش سۈدۈك يولى ۋە جىنسى ئەزا تازلىقىغا دىقەت قىلىشنىڭ موھىم بىر قىسمىدۇر.

ھەممىمزى بىلگەندەك بىز كۈندە ھەر خىل ئادەملەر بىلەن كۆرىشىمىز، پۇل قاتارلىق ھەر خىل نەرسىلەرنى تۇتىمىز. پۇل گەرچە ناھايتى ياخشى نەرسە بولسىمۇ، بىراق بەك مەينەت نەرسە. ئادەتتە پۇل بىسىلىپ بازارغا كىرگەندىن كىيىن نۇرغۇن يىللار ھەتتا مەچچە 10 يىل قولدىن قولغا ئۆتىدۇ. ئادەتتە بىز كىيىم كىچەك قاتارلىق بارلىق شەخسى تۇرمۇش بويۇملىرىمىزنى ۋاختى ۋاختىدا يۇيۇپ تازلاپ تۇرىمىز، بىراق قولدىن قولغا ئۆتكەن، نۇرغۇن باكتىريە ۋە كىسەل تارقۇتقۇچى ئامىللارنى توشۇش ئىھتىمالى بولغان پۇلنى يۇيۇپ تازلىمايمىز. پۇلنى تۇتۇش ئارقىلىق بۇ مەينەت نەرسىلەر بىلەن ئۇچىراشقان قولىمىز بىلەن ھاجەت قىلغاندا، سۈدۈك يولى ۋە جىنسى ئەزالىرىمىزنىڭ بۇلغىنىش ۋە ياللۇغلىنىپ قىلىىش ئىھتىماللىقى يۇقۇرى بولىدۇ.

ئۆسۈپ يىتىلىشى جەريانىدىكى نورمال كۆرسەتكۈچلەر

ئۆسۈپ يىتىلىشى جەريانىدىكى نورمال كۆرسەتكۈچلەر

مەمەت ئىمىن

جەمىيەتنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ ھەر بىر ئاتا - ئانا ئۆزلىرىنىڭ كەلگۈسى ئۈمۈدى بولغان پەرزەنتلىرىنى قانداق قىلىپ ياراملىق ئادەم قىلىپ تەربىلەپ چىقىش ئۈچۈن باش قاتارمۇقتا. ئۇلارنىڭ ئىچىدە پەرزەنتلەرنى قانداق قىلىپ ياخشى ئوزۇقلاندۇرۇپ، ئۇلارنى ساغلام ۋە ئەقىللىق چوڭ قىلىش ھەر بىر ئاتا - ئانا ئەڭ كۆڭۇل بولىدىغان مەسىلىلەرنىڭ بىرى. بىز ئادەتلەنگەن تاماققا زورلاش، تاماقنى قانچە كۆپ يىسە شۇنچە ياخشى دەپ قارايدىغان توغۇرا بولمىغان بەزى يىمەك ئىچمەك ئادەتلىرىمىز تۈپەيلىدىن باللىلارنى بەك سەمىرتىپ باقىدىغان ئەۋاللار مەۋجۇت. مەن تۆۋەندە بالىلارنىڭ ئۆسۈپ يىىتىلىش جەريانىدىكى بەزى سانلىق كۆرسەتمىلەرنى دىقىتىڭلارغا سۇنماقچى.

بالىلارغا نىسبەتەن 12 ياشتىن بۇرۇنقى مەزگىل، بوي ئىگىزلىكى ئەڭ تىز ئۆسىدىغان مەزگىل بولۇپ، بۇ مەزگىلدە ئىستىمال قىلغان ئوزۇقلۇقنىڭ كۆپ قىسمى بالىلارنىڭ بويىنىڭ ئۆسىشى ئۈچۈن سەرىپ قىلىنىدۇ. 12 ياشتىن 18 ياشقىچە بولغان مەزگىل، بالىلارنىڭ بويىنىڭ ئۆسىشى سەل ئاستىلاپ، ئىغىرلىقى تىز ئاشىدىغان مەزگىل بولغاچقا، بالىلار ئىستىمال قىلغان ئوزۇقلۇقنىڭ بىر قىسمى بوينىڭ ئۆسىشىگە سەرىپ قىلىنسا يەنە بىر قىسمى بالىنىڭ ئىغىرلىنىڭ ئىشىپ بىرىشىغا سەرىپ قىلىنىدۇ. 18 ياشتىن بۇرۇن، ئەگەر بالىغا ئوزۇقلۇق يىتىشمىسە بالىنىڭ بويىنىڭ ئۆسىشى  تەسىرگە ئۇچۇرشى مۈمكىن، بىراق بويى نورمال ئۆسىۋاتاقان بالىغا نىسبەتەن، زورلاپ ئارتۇق تاماق يىگۈزىشنىڭ پايدىسى يوق، ئەكسىنچە زىيىنى بار.

بەدەن ئىغىرلىقى

3 كىلوگىرام تۇغۇلغان بىر بالا، 6 ئايلىق بولغاندا 6 كىلو بولىدۇ، 1 ياشقا كىرگەندە 9 كىلو، 2 ياشقا كىرگەندە تەخمىنەن 12 كىلو ئەتىراپىدا بولسا نورمال بولغان بولىدۇ.

2 ياشتىن 12 ياشقىچە بالىنىڭ بەدەن ئىغىرلىقى يىلىغا تەخمىنەن 2 - 3 كىلودىن ئىشىپ ماڭىدۇ. 12 ياشتا 32 - 42 كىلو ئارىسىدا بولىدۇ.

13 ياشتىن 18 ياشقىچە بالىنىڭ بەدەن ئىغىرلقى يىلىغا تەخمىنەن 3- 4  كىلودىن ئىشىپ ماقىدۇ. 18 ياشتا 50 - 66  كىلو ئارىسىدا بولىدۇ.

20 ياشلار ئەتىراپىدا ئادەمنىڭ بەدەن ئىغىرلىقى رەسمى چوڭلار بەدەن ئىغىرلىقىغا يىتىدۇ، ۋە ئۇندىن كىيىن چوڭ ئۆزگۈرۈش بولمايدۇ.

بوي ئىگىزلىكى

50 سانتىمىتىر تۇغۇلغان بىر بالا، 6 ئايلىق بولغاندا 65 سانتىمىتىر، 1 ياشقا كىرگەندە 75 سانتىمىتىر، 2 ياشقا كىرگەندە تەخمىنەن 90 سانتىمىتىر ئەتىراپىدا بولسا، نورمال ئۆسۈپ يىتىلىۋاتقان بولىدۇ.

2 ياشتىن 12 ياشقىچە، بالىنىڭ بوي ئىگىزلىكى يىلىغا تەخمىنەن 5 -  6 سانتىمىتىر ئۆسۈدۇ. 12 ياشتا 140 - 150 سانتىمىتىر ئەتىراپىدا بولىدۇ.

13 ياشتىن 18 ياشقىچە، بالا يىلىغا تەخمىنەن 3 -  5  سانتىمىتىر ئۆسۈدۇ. 18 ياشتا 158 - 180  سانتىمىتىر ئارىسىدا بولىدۇ.

20 ياشلار ئەتىراپىدا ئادەمنىڭ بوي ئىگىزلىكى چوڭلار بوي ئىگىزلىكىگە يىتىدۇ، ۋە ئۇندىن كىيىن چوڭ ئۆزگۈرۈش بولمايدۇ.

بەدەن ئىقىرلىقى ئادەتتە بويىمىزنىڭ ئىگىزلىكى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، ئۇنىڭ نورمال ياكى نورمال ئەمەسلىكىنى بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى بىلەن ئۆلچەيمىز.

بەدەن ئىغىرلىق كۆرسەتكۈچىسى 18.5 بىلەن 24.9 ئارىسىدا بولسا نورمال بولغان بولىدۇ.
بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 25.0 بىلەن 29.9 ئارىسىدا بولسا بەدەن ئىغىرلىقى نورمالدىن سەل ئىشىپ كەتكەن بولىدۇ.
بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 30.0 بىلەن 34.9 ئارىلىقىدا بولسا يەڭگىل دەرىجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.
بەدەن ئغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى  35.0 بىلەن 39.9 ئارىلىقىدا بولسا ئوتۇرال دەرجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.

بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 40.0 دىن ئارتۇق بولسا ئىغىر دەرىجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.

سىمىزلىك توغۇرسىدا

سىمىزلىك توغۇرسىدا 

مەمەت ئمىن

ھازىرقى زامان تىببى ئىلىمىنىڭ ئىسپاتلىشىچە ئادەم بەدىنىدىكى نۇرغۇن كىسەللىكلەر سىمىزلىك بىلەن بىۋاستە ۋە ۋاستىلىق مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، سىمىز كىشىلەرنىڭ كۆپىيىشى ۋە سىمىزلىك سەۋەبىدىن كىلىپ چىقان كىسەللىكلەر كۆپلىگەن تىببى مۇتىخەسىسلەرنىڭ دىقىتىنى قوزغىماقتا. بىراق خەلقىمىز ئارىسىدا سىمىزلىكنى تۇرمۇش باياشاتلىق ۋە خاتىرجەملىكنىڭ سىمۇۋۇلى دەيدىغان قاراش يەنىلا مەۋجۇت. ئەمىلىيەتتە بولسا سىمىزلىك سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان يۈرەك قان تومۇر كىىسەللىكلىرى، دىيابىت كىسىلى ۋە بەزى راك كىسەللىكلىرى تۈپەيلىدىن، نۇرغۇن ئادەملەر ھاياتىدىن ئايرىلماقتا.

تۆۋەندكى كىسەللىكلەرنىڭ سىمىزلىك بىلەن بىۋاستە 

ياكى ۋاستىلىق مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىگى ئىسپاتلانماقتا.

1. تاجىسىمان يۈرەك قان تومۇر كىسىلى

2. قىزىل قان تومۇر قىتىشىۋىلىش
3. يۇقۇرى قان بىسىمى
4. مىڭە قان تومۇر كىسىلى

5. دىيابىت (شىكەر سىيىش) كىسىلى
6. ئۆت ياللۇغى، ئۆتتە تاش بولۇش قاتارلىق ئۆت كىسەللىكلىرى

7. مايلىق جىگەر كىسىلى
8. ئۇخلىغاندا نەپىسى توختاپ قىلىش كىسىلى
9. ئۆپكىنىڭ نەپەسلىنىش ئىقتىدارى چەكلىمىگە ئۇچۇراش

10. سۆڭەك بوغۇم ياللۇغى ۋە تىز لىپىك زەخمىلىنىش؛
11. ئاياللارنىڭ چوڭ ئۈچەي راكى
12. قىزىل ئۆڭكەچ راكى

13. بۆرەك راكى

ئۇندىن باشقا  <<يىڭى ئەڭگىلىيە تىببى جورنىلى>> نىڭ 2016 - يىلى 8- ئاينىڭ 25 - كۈندىكى سانىدا ئىلان قىلىنغان بىر ماقالىدا سىمىزلىك كىشىلەرنىڭ ئاشقازان، جىگەر، ئۆت، ئاشقازان ئاستى بىزى، ئايالارنىڭ تۇخۇمدان، مىڭە، ئىلىك ۋە قالقانسىمان بەز راكى قاتارلىق 8 خىل راك كىسىلىگە گىرىپتار بولۇش ئىھتىماللىقىنى ئاشۇرىدىغانلىقى دوكىلات قىلغان. ئامىركىدا سىمىز ئادەملەر تەرەققى قىلغان دۆۋلەتلەر ئىچىدە ئەڭ كۆپ بولغاچقا، سىمىزلىك بىلەن مۇنسىۋەتلىك يۈرەك قان تومۇر كىسىلى ۋە راك كىسىلى ئامىركىدا  بىرىنجى نومۇرلۇق قاتىل ھىساپلانماقتا.

ئۇنداقتا سىمىزلىكنىڭ ئولچىمى نىمە؟ بەدەن ئىغىرلىقىمىز قانچىلىك بولغاندا نورمالدىن ئىشىپ كەتكەن بولىدۇ؟ ۋە قانداق ئەھۋالدا بىز سىمىز بولغان بولىمىز؟

 كىشىلەرنىڭ بەدەن ئىغىرلىقى كىشىلەرنىڭ جىنسى پەرقى ۋە بويىنىڭ ئىگىزلىگى بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك بولۇپ ئەرلەرنىڭ نورمال ئىغىرلىغى ئاياللارغا نىسبەتەن سەل ئىغىر بولىدۇ.

ھازىر بەدەن ئىغىرلىقىنىڭ نورمال ۋە ياكى نورمال ئەمەسلىكىنى ئۆلچەشتە  بىر ئاز كۆپ ئىشلىتىلىۋاتقان ئۇسۇل بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى (BMI)  بولۇپ ، ئۇ بەدەن ئىغىلىقى (كىلو گىرام) نى بويىنىڭ ئىگىزلىگى (مىتىر) نىڭ كۇۋادىراتىدغا بۆلۈش ئارقىلىق ھىساپلاپ چىقىلىد.

بەدەن ئىغىرلىق كۆرسەتكۈچىسى 18.5 بىلەن 24.9 ئارىسىدا بولسا نورمال بولغان بولىدۇ.
بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 25.0 بىلەن 29.9 ئارىسىدا بولسا بەدەن ئىغىرلىقى نورمالدىن سەل ئىشىپ كەتكەن بولىدۇ.
بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 30.0 بىلەن 34.9 ئارىلىقىدا بولسا يەڭگىل دەرىجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.
بەدەن ئغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى  35.0 بىلەن 39.9 ئارىلىقىدا بولسا ئوتۇرال دەرجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.  

بەدەن ئىغىرلىقى كۆرسەتكۈچىسى 40.0 دىن ئارتۇق بولسا ئىغىر دەرىجىدىكى سىمىزلىك (كىسىلى) ھىساپلىنىدۇ.

 دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ 2014 - يىللىق سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا 18 ياشتىن ئاشقان كىشىلەر ئىچىدە سىمىز كىشىلەر ئەڭ كۆپ بولغان دۆۋلەت (Cook Island)  كۇك ئارىلى دەپ ئاتالغان ئاۋۇستىرالىيەنىڭ يىنىدىكى بىر كىچىك دۆۋلەت بولۇپ، بۇ دۆۋلەتتىكى سىمىز كىشىلەرنىڭ نىسبىتى 50.8% يەتكەن. ئۇندىن باشقا پىلاۋ دىگەن دۆۋلەتتە سىمىزلەرنىڭ نىسبىتى 47.6% ئىكەن. سىمىز كىشىلەر ئەڭ ئاز  بولغان دۆۋلەت شەرىقى تىمور دەپ ئاتالغان ھىندونىشىيەنىڭ شەرىقىدىكى بىر كىچىك دۆۋلەت بولۇپ، بۇ دۆۋلەتتىكى سىمىز كىشىلەرنىڭ نىسبىتى 2.2% ئكەن. ئۇندىن باشقا شىمالى كورىيەدە سىمىز كىشىلەرمۇ بەك ئاز بولۇپ، ئاران 2.4% ئادەم سىمىز ھىساپلىنىدىكەن. تەرەققى قىلغان دۆۋلەتلەر ئىچىدە سىمىز كىشىلەر ئەڭ ئاز دۆۋلەت ياپۇنىيە بولۇپ،سىمىزلار  ئاران 3.3%  نى ئىگەللەيدىكەن. ھەمىمىزگە مەلۇم بولغاندەك ياپۇنلۇقلارنىڭ ئوتۇرچە ئومۇرى ئەڭ ئۇزۇندۇر.

ئادەتتە سىمىزلىك ئىستىمال قىلغان تاماقنىڭ مىقدارى، ئاشقازاننىڭ يىگەن تاماقنى ھەزىم قىلىشى، ئۈچەينىڭ تاماق تەركىۋىدىكى ئوزۇقلۇقنى قوبۇل قىلىش ئۈنىمى ۋە  بەدەننىڭ قوبۇل قىلغان ئوزۇقلۇقنى ئىستىمال قىلىش (پارچىلاپ كۆيدۈرۈش) ئەھۋالىغا باغلىق. يەنە يىگەن تاماق قانچە كۆپ ۋە كۈۋەتلىك (يۇقۇرى ئىنىرگىيەلىك) بولسا، ئاشقازاننىڭ يىگەن تاماقنى ھەزىم قىلىشى ۋە ئۈچەينىڭ  ئوزۇقلۇقنى قوبۇل قىلىشى قانچە ياخشى بولسا، كۈندۈلۈك ھەركەت شۇنچە ئاز بولسا، ئادەم شۇنچە ئاسان سىمىرىدۇ، ئەكسىنچە تاماق مۇۋاپىق بولسا ياكى ئاز بولسا، كۈندۈلۈك ھەركەت يىتەرلىك بولسا ياكى كۆپ بولسا، ئادەم ئاسان سەمىرمەيدۇ. ئەلۋەتتە ئاشقازاننىڭ ھەزىم قىلىش ۋە ئۈچەينىڭ ئوزۇقلۇقنى  قوبۇل قىلىش ئىقتىدارىمۇ مۇھىم رول ئوينايدۇ، يىنى ئاشقازاننىڭ يىمەكلىكنى ھەزىم قىلىشى ناچار بولسا، ئۈچەينىڭ ئوزۇقلۇقنى قوبۇل قىلىشى تۆۋەن بولسا ئادەم ئاسان سەمىرمەيدۇ، بىراق ئازقازان ئۈچەينىڭ قانداق بولۇشى بىزنىڭ كونتۇرۇللۇقىمىزدا ئەمەس.

نورمالدا بالاغەتكە يەتكەن ۋە ئاكىتىپ ھەركەت قىلىۋاتقان بىر ئادەم كۈنىگە 2000 ~2500 كىلو كالورى ئنىرگىيەگە ئىھتىياجلىق بولۇپ، بىز بۇ ئىھتىياجلىق بولغان ئىنىرگىيەنى ئاساسلىقى ماي، شىكەر ۋە ئاقسىل قاتارلىق ئۇچ خىل ئوزۇقلۇق ماددىسىنى ئىستىمال قىلىش ئارقىلىق ئىرىشىمىز. بۇ يەردە دىيىلگەن ماي، ھايۋان ۋە ئوسۇملۇك مىيىدىن باشقا ماي تەركىۋى بار بارلىق يىمەكلىكلەرنى كۆزدە تۇتىدۇ. شىكەر بولسا، تەركىۋىدە شىكەر يەنى كاربون سۇ بىرىكمىسىدىن بار بولغان بارلىق يىمەكلىكلەرنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئاقسىل بولسا، تەركىۋىدە ئاقسىل بولغان ھايۋان، ئۇچار قۇش، سۇ ۋە دىڭىز مەسۇلاتلىرىنىڭ گۆشىنى، تۇخۇم، سۈت ۋە پۇرچاق ئاھىلىسىگە كىرىدىغان بىر قىسىم ئۆسۈملۈكلەردىن ياسالغان يىمەكلىكلەرنى كۆزدە تۇتىدۇ.

ئۇنداقتا ئىنسانلارنىڭ سىمىرىپ كىتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئامىللار نىمە؟

1. يىمەكلىكنى كۆپ ئىستىمال قىلىش ۋە ياك يۇقۇرى ئىنىرگىيەلىق قۇۋەتلىك يىمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستىمال قىلىش؛

2. ھەركىەت قىلماسلىق ۋە ياكى يىتەرلىك ھەركەت قىلماسلىق؛ ئۇشۇن مۇددەت ئولتۇرۇپ خىزمەت قىلىش، تاماقتىن كىيىنلا ئارام ئىلىش؛

3. تۇغما ۋە ئىرسى ئامىللار، يەنى ئاپىسى ھامىلە ۋاقىتتا بەك سىمىز بولۇش، تۇغۇلغان ۋاقىتتا بەدەن ئىغىرلىقى بەك يۇقۇرى بولۇش؛

4.  سىمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ۋە ياكى بەدەننىڭ ھەزىم قىلىشقا، ماددا ئالماشتۇرۇشىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان ئىچكى سۇيۇقلۇق ۋە ھورمۇنلارنىڭ قالايمىغان بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بەزى كىسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇش.

ئادەم كۈنىگە قانچىلىك تاماق يىسە نورمال بولغان بولىدۇ، قانچىلىك يىسە كۆپ تاماق يىگەن بولىدۇ بولىدۇ؟

ھەر بىر ئادەمگە نىسبەتەن يىگەن تاماق قانچىلىك بولسا نورمال بولغان بولىدۇ، قانچىلىك بولسا كۆپ بولغان بولىدۇ؟ بۇنىڭغا نىسبەتەن ھەممە ئادمگە ماس كەىلىدىغان بىر ئۆلچەم يوق. نۇرغۇن كىشىلەر قوسىقىنى نورمال تويغۇزۇشنى تاماقنى نورمال يىگەنلىكىنىڭ ئۆلچىمى قىلىدۇ، ئەمىلىيەتتە بۇ توغۇرا ئەمەس. قوساق تويۇش بىلەن يىگەن تاماقنىڭ نورمال ۋە ياكى نورمال ئەمەسلىكى ئارىسىدا ھىچقانداق بىر مۇناسىۋەت يوق. قوساق تويۇش تويماسلىق ھەر ئادەمنىڭ ئاشقازىنىنىڭ چوڭ كىچىكلكى ۋە نورمالدا ئادەتلەنگەن تاماق مىقدارى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. نورمالدا تاماقنى كۆپ يىيىشكە ئادەتلەنگەن ئادەملەرنىڭ ئاش قازىنى چوڭ بولۇپ، تاماقنى ئاشقازان تولغۇچە يىمىسە قوساق تويغاندەك ھىس قىلمايدۇ. بۇنداق كىشىلەر گەرچە ھەر قىتىم تاماقنى ئاشقازىنى بەك تويۇپ چىڭقىلىپ كەتكىچە يىمىگەن بىلەن يىگەن تاماق مىقدارى بەدەن ئىھتىياجىدىن خىلىلا ئارتۇق بولغىنى ئۈچۈن ئاسان سەمىرىپ كىتىدۇ. بۇنداق كىشىلەر ئۆز قارىشىدا گەرچە تامىقىنى بۇرۇنقىدىن كۆپ ئازلاتقان بولسىمۇ، چە ياكى ئۆزىچە تاماقنى شۇنچە ئاز يىگەندەك قىلسىمۇ، ئىمىلىيەتتە ھەركىتى ھەركىتى نىسبەتەن ئاز بولغىنى ئۈچۈن، شۇ ئاز يىگەن تامىقى يەنىلا بەدەن ئىھتىياجىدىن ئارتۇق بولۇشى مۈمكىن.

ئەگەر بىز كۈندە ئىستىمال قىلغان يىمەك ئىچمەك بىزنى بەدەن ئىھتىياجىمىزدىن ئارتۇق ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلىسە، ئارتۇق ئىنىرگىيە بەدەندە مايغا ئايلىنىپ ساقلىنىدۇ، نەتىجىدە بىز سەمىرىمىز ۋە بەدەن ئغىرلىقىمىز ئىشىپ بارىدۇ. شۇڭا بەدەن قوبۇل قىلغان ئىنىرگىيەنى كونترۇل قىلىش بىلەن بىرگە ئارتۇق ئىنىرگىيەنى ھەركەت قىلىش ئارقىلىق كۆيدۈرۈپ تاشلاش، بەدەن ئىغىرلىقىمىزنى نورمال كونتۇرۇل قىلىشىمىزنىڭ ئەڭ ئىلمى ئۇسۇلىدۇر.

ئادەتتە بىزنىڭ نىمىگە پەرھىز تۇتۇشىمىز مۇھىم ئەمەس، ئەڭ مۇھىم بولغىنى بىز ئالدى بىلەن ئىستىمال قىلىدىغان يىمەك ئىچمەكلىكنىڭ ئومۇمى مىقدارىنى ياخشى كونتۇرۇل قىلىشمىز، ۋە بەدىنىمىز ئىرىشمەكچى بولغان ئىنىرگىيە مىقدارىنى بەدىنىمزنىڭ فىزىلوگىيەلىك ئىھتىياجىدىن ئاشۇرۋەتمەسلىكىمىز كىرەك. ئاندىن قالسا كۈندۈلۈك ئىستىمال قىلماقچى بولغان ئومۇمى ئىنىرگىيەنى كونتۇرۇل قىلغان ئاساستا تۆۋەن ئىىنىرگىيەلىك، يۇقۇرى تاللالىق، يۇقۇرى ۋىتامىنلىق يىمەكلىكلەرنى نىسبەتەن كۆپرەك، يۇقۇرى ئىنىرگىيەلىك گۆش، ماي ۋە شىكەر (كاربون سۇ بىرىكمىسى) لەرنى نىسبەتەن ئاز ئىستىمال قىلىش، بولۇپمۇ كۈندە ئىستىمال قىلىدىغان ماينىڭ مىقدارىنى قاتتىق كونتۇرۇل قىلىش كىرەك. 

بىزنى ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلەيدىغان ئوزۇقلۇقلار يۇقاردا دەپ ئوتكەندەك شىكەر (كاربون سۇ بىرىكمىسى)، ماي ۋە ئاقسىل بولۇپ، 1 گىرام ماي ۋە سىمىز گوش بىزنى تەخمىنەن 9  كىلو كالورى ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ، 1 گىرام ئورۇق گوش، شىكەر  بىزنى 4 كىلو كالورى ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ. 1 گىرام تاتلىق بولمىغان سەي كوكتاتلار  بىزنى 2  كىلو كالورى ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ. شۇنداق بولغاندا بىز بىر كۈندە تەخمىنەن 50 گىرام ماي ۋە ياكى سىمىز گوش (450 كىلو كالورى)، 300 گىرام ئۇن ۋە گۇرۇچ تاماقلىرى (1200 كىلو كالورى)، 300 گىرام سەي كۆكتات (600 كىلو كالورى)  ئىستىمال قىلساق،  ئۇلار بىزنى جەمى 2250 كىلو كالورى ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ. دىمەكچىمەنكى فىزىلوگىيەلىك ئىھتىياجدىن ئېيىتقاندا  بىز بىر كۈندە پەقەت شۇنچىلىكلا يىمەكلىككە ئىھتىياجلىق.  بىراق ئەمىلىيەتتە بىز بىر كۈندە بۇنىڭدىن خىلى كۆپ يىمەكلىكلەرنى ئىستىمال قىلىمىز، ئەگەر بىز ئىستىمال قىلغان يىمەكلىككە چۇشلۇق ھەركەت قىلمىساق بەدەن ئىغىرلىقىمىز  بىز  سىزە سەزمەيلا ئىشىپ بارىدۇ.

تۆۋەن ئىىنىرگىيەلىك، يۇقۇرى تاللالىق، يۇقۇرى ۋىتامىنلىق يىمەكلىكلەر
1. كىپەكلىك قوناق، پۇرچاق، بۇغداي ۋە گۈرۈچ  يىمەقلىكلىرى؛

2. ھەر خىل كۆكتاتلار بولۇپمۇ قوپال تاتلىق بولمىغان كۆكتاتلار؛

3. ھەر خىل يەلىمىشلەر، بولۇپمۇ شىكەر تەركىۋى كۆپ بولمىغان يەلىمىشلەر؛

4. مايسىزلاندۇرۇلغان سۈت ۋە قىتىق؛

ئىنىرگىيە تەركىۋى يۇقۇرى بولغان نىسبەتەن ساغلام يىمەكلىكلەر

1. ئاقلانغان يەنى كىپىكى ئايرىۋىتىلگەن ئۇن تاماقلىرى

2. تۇخۇمنىڭ ئىقى

3. ئورۇق گۆش، ھەر خىل ئۇچار قۇش ۋە دىڭىز مەسۇلاتلىرى

4. ھەر خىل قۇرۇق يەلىمىش ۋە مىغىزلار.

5. ئادەتتىكى سۈت ۋە قىتىقلار؛

بۇ يىمەكلىكلەرنىىڭ تەركىۋىدە ئادەم بەدىنىگى زۆرۈر بولغان نۇرغۇن ماددىلار بار بولسىمۇ، بىراق كۆپ ئىستىمال قىلغاندا ئادەمنى يەنىلا سەمىرتىۋىتىدۇ؛

ئىنىرگىيە تەركىۋى بەك يۇقۇرى بولغان ساغلام بولمىغان يىمەكلىكلەر

1. سىمىز گۆشلەر ۋە ھەر خىل مايلار، بولۇپمۇ ھايۋان مىيى؛

2. تۇخۇمنىڭ سىرىقى

3. قوي كالىنىڭ ئىچكى ئەزالاىرى، بولۇپمۇ جىگەر، بۆرەك، مىڭە، ئىلىك قاتارلىقلار؛

4. ھەر خىل قايماق ۋە سىرىق مايلار

5. قەن، شىكەر، ناۋاتلار؛

بۇ يىمەكلىكلەرنىىڭ تەركىۋىدە ئادەمنى سەمىرتىپ، قان تومۇر كىسىلىگە ئاسان گىرىپتار بولۇش ئىھتىماللىقىنى ئاشۇرۋىتىدىغان ھەر خىل يۇقۇرى ئىنىرگىيەلىك ماددىلار كۆپ بولغۇنى ئغچۈن،  بالاغەتكە يەتكەندىن كىيىن ئامال بار ئىسىتىمال قىلمالىق كىرەك چە ياكى قاتتىق كونتۇرۇل قىلىش كىرەك.

ئۇنداقتا بىز قانداق قىلغاندا سىمىزلىكتىن ساقلىنىپ، بەدەن ئغىرلىقىمىزنى مۇھاپىق كونتۇرۇل قىلىپ، جىسمانى جەھەتتە ساغلام ياشاش مەقسىتىگە يىتەلەيمىز؟

ئالدى بىلەن ئۇزۇن مۇددەت ئادەتلەنگەن نۇرغۇن خاتا كۆز قارىشىمىزنى ۋە تۇرمۇش ئادەتلىرىمىزنى ئۆزگەرتىشىمىز كىرەك؛ مەسىلەن "ياخشى تاماق ئىشىپ قالغۇچە، يامان قوساق ئىتىلىپ كەتسۇن" دىگەندەك قاراشلارنى ئۆزگەرتىشىمىز كىرەك. ئەگەر ياخش تاماقنى ئىشىپ قالمىسۇن دىسەك، ئىھتىياجىمىزغا ۋە ياكى يەپ بولىشىمىزغا قاراپ بۇيرۇتساق بولىدۇ.  بەدەن ئغىرلىقىنى تۆۋەنلەتكەن ۋە ياكى ئورۇقلىغان كىشىلەرنى كورگەندە، "ۋاي جۈدەپ كىتىپسەنغۇ" دىيىشنىڭ ئورنىغا "شۇنداق ساغلام كۆرۇنىسەن" دىيىشكە ئادەتلىنىشىمىز كىرەك.

بەدەن ئىغىرلىقىنى ئەڭ مۇھاپىق كونتۇرۇل قىلىش ۋە ياكى ئورۇقلاشنىڭ  ئەڭ ئۈنۈملۈك، ئەڭ ئاكىتىپ،  تەننەرقى ئەڭ تۆۋەن، ۋە ئەڭ ساغلام بولغان ئۇسۇلى ئىستىمال قىلغان يىمەكلىك مىقدارنى مۇھاپىق كونتۇرۇل قىلىش  بىلەن  بىرگە كۈندۈلۈك ھەركەتنى كۆپەيتىشتۇر.

بىر ئادەمنىڭ داۋاملىق ھەركەت قىلىپ تۇرغان ۋاقىتا يىگەن مەلۇم مىقداردىكى تاماق بەلكىم شۇ چاغدا نورمال ھىساپلىنىشى مۈمكىن، بىراق ئوخشاش مىقداردىكى تاماق ھەرىكەتنى ئۇنچە كۆپ قىلمىغان ۋاقىتتا كۆپ ھىساپلىنىشى مۈمكىن. چۈنكى بىز يىمەك يىيىشتىىن قاچان توختىشىمىزنى نورمالدا بەدىنىمىز ئىھتىياجىغا ئاساسەن ئەمەس، بەلكى ئاشقازىنىمىزنىڭ تولۇپ تولمىغانلىقىمىزغا ئاساسەن قارار بىرىمىز. بۇ سىمىز كىشىلەرنىڭ تاماقنى كونتۇرۇل قىلىىشىدىكى ۋە ئاسان ئورۇقلىيالماسلىقىدى ئەڭ زور قىيىنچىلىقتۇر. شۇڭا ئورۇقلاشقا ئىرادە قىلغان ئادەم ئەڭ مۇھىمى يىگەن تاماق مىقدارىنى ئازلىتىش بىلەن بىرگە ھەركىتىنى كۆپەيتىشى كىرەك. ئەگەر تاماق مىقدارنى قىسقا ۋاقىت ئىچىدە يىتەرلىك دەرىجىدە ئازلىتىش قىيىنغا توختىسا، كۈندۈلۈك ھەركىتىنى ئامال بار كۆپەيتىشى ۋە ئۇزۇن مۇددەت داۋاملاشتۇرىشى كىرەك.

سۇنى كۆپ ئىچىش، قوساقنى ھەددىدىن زىيادە ئاچۇرۋەتمەسلىك، قوساق بەك ئىچىپ كەتكەندە تاللا تەركىۋى يۇقۇرى، بىراق بەدەننى كۆپ ئىنىرگىيە بىلەن تەمىنلىمەيدىغان تەرىىخىمەك، سەۋزە قاتارلىق كۆكتاتلار ۋە ئالما قاتارلىق يەلىمىشلەر بىلەن قوساقنى ئەلداپ تۇرۇشمۇ مۇھىم. قوساق بەك ئىچىپ كەتكەندە كىيىنكى تاماق مىقدارىنىڭ ئىشىپ كىتىشىگە سەۋەپ بولىدۇ؛

رىستوراتقا كۆپ بارماسلىق، تەركىۋى ئىنىق بولمىغان تەييار تاماقلارنى ئاز ئىستىمال قىلىش، ئامال بار  ئۆيدە يىڭى تاماقلارنى ھازىرلاپ يىيىش كىرەك؛

سىمىزلىكنى داۋالاش

 ئەگەر يىمەكلىنى كونتۇرۇل قىلىش ۋە يىتەرلىك بەدەن چىنىقتۇرۇش ياخشى ئۈنۈم بەرمىسە،  ئالدى بىلەن ئومۇمى يۈزلۈك ساغلاملىق تەكشۈرۈش ئىلىپ بىرىپ، بەدەندە سىمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئىھتىمالى بولغان بەزى كىسەللىكلەرنىڭ بار يوقلۇقىنى ئىنىقلاپ چىقىش كىرەك.

ئەگەر بەدەندە سىمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئالاھىدە كىسەللىك بايقالسا شۇنىڭغا ئاساسەن داۋالاش ئىلىپ بىرىش كىرەك.

ئەگەر بەدەندە سىمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئالاھىدە كىسەللىك بايقالمىسا، ئۇ چاغدا قوللۇنىدىغان پاسسىپ ئۇسۇل ھەر خىل ئورۇقلۇتۇش دورىلىرىنى ئىستىمال قىلىش ئارقىلىق ئورۇقلاشتۇر. ھەر خىل ئورۇقلاش دورىلىرىنى تاللىغاندا ئالدى بىلەن دورىلارنىڭ قانداق تەسىر  كۆرسىتىدىغانلىقىغا ۋە ھەر ئادەم ئۆزىنىڭ ئەمىلى ئەھۋالى ۋە ئىھتىياجىغا ئاساسەن ئەڭ مۇھاپىق بولغان دورىلارنى تاللاپ ئىشلىتىشى، زۆرۈر بولمىغان ئاۋارەچىلىقلاردىن ساقلىنىشقا دىقەت قىلىشى كىرەك.

نورمالدا ئورۇقلۇتۇش دورىلىرىنىڭ بەزىلىرى ئۈچەينىڭ ھەركىتىنى تىزلەشتۈرۈپ، ئۈچەينىڭ ئوزۇقلۇقنىڭ قوبۇل قىلىشىنى چەكلەش ئارقىلىق ئورۇقلۇتۇش مەقسىتىگە يەتسە، يەنى بەزىلىرى بولسا تاماق يىگىسىنى يەنى ئىشتاينى تۆۋەنلىتىش ئارقىلىق ئورۇقلۇتۇش مەقسىتىگە يەتىدۇ؛  يەنى بەزىلىرى بولسا ئوزۇقلۇقنىڭ بەدەن ئىچىدىكى پارچىلىنىشىنى تىشلىتىز ئارقىلىق ئورۇقلۇتۇش مەقسىتىگە يىتىدۇ.

 دورىلارمۇ ئۈنۈم بەرمىگەندە ئورۇقلاشنىڭ ئەڭ پاسسىپ بولغان ئۇسۇلى ئوپىراتسىيە قىلىپ، بەدەندىكى ئارتۇق مايلارنى كىسىپ تالاش بىلان بىرگە، ئاشقازاننىڭ بىر قىسمىنى كىسىپ كىچىكلىتىشتۇر. ئەگەر سىمىزلىكنى كەلتۈرۈپ چىقارغان تۈپ مەسىلە ھەل بولمىسا، يەنى ئىستىمال قىلغان تاماق كۆپ، ھەرىكەت ئاز بولسا، ئوپىراتسىيەدىن كىيىن يەنە سىمىرىپ كىتىش تامامەن مۈمكىن.

lchi sürük

Ichi sürük toghursida qisqa sawat

Memet Emin 

Ichi sürük üchey herkitining tizlishidin kilip chiqidu. Üchey herkitini tizleshtüridighan herqandaq sawep ichi sürükni keltürüp chiqiridu. Ichi sürük,  üchey yollirining mesile bar yaki bulghanghan yimek ichmekke we ücheydejümlidin bedenning bashqa ezalirida yüz bergen bezi kisellikke qayturghan inkasi. Bedinimiz , xata istimal qilinghan bulghanghan we yaki mesile bar yimek ichmekni qusush we ichi sürüsh arqiliq beden sirtigha tizdin chiqirip tashlap, uningdin kilip chiqqan zeherlinishni we bashqa yaman aqiwetni töwenlitishke tirishidu. Shunga sewebi iniq bolـmighan ichi sürükni aldirap dora bilen toxtutushqa urunmang.

Normalda mesile bar yimek ichmektin kilip chiqqan köpünche ichi sürük, shu mesile bar yimek ichmek bedendin pütünley chiqip ketkende yaxshi bolup qaldu. Muhim bolghini shu mesile bar yimek ichmekni qayta istimal qilishtin saqlinish kirek. Eger mesile bar we yaki bolghanghan yimek ichmektin kilip chiqqan ichi sürükke ücheyning herkitini astilitip ichi sürükni toxtitidighan durilarni ishletkende, ücheyning herkiti astilishi we ichi sürük yaxshilinishi mümkin, biraq bolghanghan yimek ichmek we yaki yimeklik terkiwidiki ziyanliq madda beden sirtigha qisqa waqit chide beden sirtigha chiqirlip tashlanmighanliqi üchün,  bedenge tiximu köp qobul qilinip, yaman aqiwet keltürüp chiqirishi mümkin.

Bowaqlarning ichi süriki adette töwendiki üch xil seweptin bolidu. Biri yigen we ichken nerse yaxshi hezim bolـmighanliqtin, yeni baligha xil kelـmigenliktin. Ikkinjisi meynet nerse yep qalghanliqtin, yaki üchey yoli mikrop bilen yüqumlanghanliqtin. Üchünjisi nepes yoli we öpkisi wirus bilen yuqumlanghanliqtin. Shunga aldi bilen bowaqning ichi sürükke sewep bolghan amilni iniqlap,  uninggha qarita bir terep qiliish zörür. Eger balida qizzish, yotilesh bolـmisa, yewatqan nersining türini özgertish, yaki hazir yewatqan yimeklikni bir nechche kün bermesllik kirek. Bala oynaydighan yerlerni we oyunchaqlarni tazilash kirek. Balining susizlinip kitishining aldini iliish kirek. Kichik balida alahide kisellik  bolـmisa, dora ishlitishning hajiti yoq. Eger nepes yoli yallughlanghan bolsa, uninggha nisbeten dawalash ilip birilsa, ichi sürükmu yaxshi bolup kitidu.

Kichik balida nepes yoli wirus bilen yuqumlanghan bolsa,  qizzish, qusush, ichi sürüsh bolidu. Wirus bilen yuqumlanghanda aq qan danchilirida chong özgürüsh bolـmasliqi mümkin. Undin bashqa minge perde yallughi bolghandimu qizzish we qusush bolidu, bu asasliqi minge bisimining yuqurlap kitishi sebidin bolidu. Normalda minge perdeyallughi bolghanda ichi süürüsh bolـmaydu. Meyli minge perde yallughi bolsun we yaki nepes yoli yallughlanghan bolsun, eger wirustin kilip chiqqan bolsa, asasliq dawalash asasen oxshash. Eng yaxshisi doxturxanigha birip, qan we ighizdin suyuqluq ilip wirus we baktiryege munasiwetlik tekshürüsh ilip birip, diyagunuzni iniq qilish kirek. 

ئىچى سۈرۈك

ئىچى سۈرۈك توغۇرسىدا قىسقا ساۋات

مەمەت ئىمىن 

ئىچى سۈرۈك ئۈچەي ھەركىتىنىڭ تىزلىشىدىن كىلىپ چىقىدۇ. ئۈچەي ھەركىتىنى تىزلەشتۈرىدىغان ھەرقانداق ساۋەپ ئىچى سۈرۈكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئىچى سۈرۈك،  ئۈچەي يوللىرىنىڭ مەسىلە بار ياكى بۇلغانغان يىمەك ئىچمەككە ۋە ئۈچەيدەجۈملىدىن بەدەننىڭ باشقا ئەزالىرىدا يۈز بەرگەن بەزى كىسەللىككە قايتۇرغان ئىنكاسى. بەدىنىمىز ، خاتا ئىستىمال قىلىنغان بۇلغانغان ۋە ياكى مەسىلە بار يىمەك ئىچمەكنى قۇسۇش ۋە ئىچى سۈرۈش ئارقىلىق بەدەن سىرتىغا تىزدىن چىقىرىپ تاشلاپ، ئۇنىڭدىن كىلىپ چىققان زەھەرلىنىشنى ۋە باشقا يامان ئاقىۋەتنى تۆۋەنلىتىشكە تىرىشىدۇ. شۇڭا سەۋەبى ئىنىق بولـمىغان ئىچى سۈرۈكنى ئالدىراپ دورا بىلەن توختۇتۇشقا ئۇرۇنماڭ.

نورمالدا مەسىلە بار يىمەك ئىچمەكتىن كىلىپ چىققان كۆپۈنچە ئىچى سۈرۈك، شۇ مەسىلە بار يىمەك ئىچمەك بەدەندىن پۈتۈنلەي چىقىپ كەتكەندە ياخشى بولۇپ قالدۇ. مۇھىم بولغىنى شۇ مەسىلە بار يىمەك ئىچمەكنى قايتا ئىستىمال قىلىشتىن ساقلىنىش كىرەك. ئەگەر مەسىلە بار ۋە ياكى بولغانغان يىمەك ئىچمەكتىن كىلىپ چىققان ئىچى سۈرۈككە ئۈچەينىڭ ھەركىتىنى ئاستىلىتىپ ئىچى سۈرۈكنى توختىتىدىغان دۇرىلارنى ئىشلەتكەندە، ئۈچەينىڭ ھەركىتى ئاستىلىشى ۋە ئىچى سۈرۈك ياخشىلىنىشى مۈمكىن، بىراق بولغانغان يىمەك ئىچمەك ۋە ياكى يىمەكلىك تەركىۋىدىكى زىيانلىق ماددا بەدەن سىرتىغا قىسقا ۋاقىت ئچىدە بەدەن سىرتىغا چىقىرلىپ تاشلانمىغانلىقى ئۈچۈن،  بەدەنگە تىخىمۇ كۆپ قوبۇل قىلىنىپ، يامان ئاقىۋەت كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۈمكىن.

بوۋاقلارنىڭ ئىچى سۈرىكى ئادەتتە تۆۋەندىكى ئۈچ خىل سەۋەپتىن بولىدۇ. بىرى يىگەن ۋە ئىچكەن نەرسە ياخشى ھەزىم بولـمىغانلىقتىن، يەنى بالىغا خىل كەلـمىگەنلىكتىن. ئىككىنجىسى مەينەت نەرسە يەپ قالغانلىقتىن، ياكى ئۈچەي يولى مىكروپ بىلەن يۈقۇملانغانلىقتىن. ئۈچۈنجىسى نەپەس يولى ۋە ئۆپكىسى ۋىرۇس بىلەن يۇقۇملانغانلىقتىن. شۇڭا ئالدى بىلەن بوۋاقنىڭ ئىچى سۈرۈككە سەۋەپ بولغان ئامىلنى ئىنىقلاپ،  ئۇنىڭغا قارىتا بىر تەرەپ قىلىىش زۆرۈر. ئەگەر بالىدا قىززىش، يوتىلەش بولـمىسا، يەۋاتقان نەرسىنىڭ تۈرىنى ئۆزگەرتىش، ياكى ھازىر يەۋاتقان يىمەكلىكنى بىر نەچچە كۈن بەرمەسللىك كىرەك. بالا ئوينايدىغان يەرلەرنى ۋە ئويۇنچاقلارنى تازىلاش كىرەك. بالىنىڭ سۇسىزلىنىپ كىتىشىنىڭ ئالدىنى ئىلىىش كىرەك. كىچىك بالىدا ئالاھىدە كىسەللىك  بولـمىسا، دورا ئىشلىتىشنىڭ ھاجىتى يوق. ئەگەر نەپەس يولى ياللۇغلانغان بولسا، ئۇنىڭغا نىسبەتەن داۋالاش ئىلىپ بىرىلسا، ئىچى سۈرۈكمۇ ياخشى بولۇپ كىتىدۇ.

كىچىك بالىدا نەپەس يولى ۋىرۇس بىلەن يۇقۇملانغان بولسا،  قىززىش، قۇسۇش، ئىچى سۈرۈش بولىدۇ. ۋىرۇس بىلەن يۇقۇملانغاندا ئاق قان دانچىلىرىدا چوڭ ئۆزگۈرۈش بولـماسلىقى مۈمكىن. ئۇندىن باشقا مىڭە پەردە ياللۇغى بولغاندىمۇ قىززىش ۋە قۇسۇش بولىدۇ، بۇ ئاساسلىقى مىڭە بىسىمىنىڭ يۇقۇرلاپ كىتىشى سەبىدىن بولىدۇ. نورمالدا مىڭە پەردەياللۇغى بولغاندا ئىچى سۈۈرۈش بولـمايدۇ. مەيلى مىڭە پەردە ياللۇغى بولسۇن ۋە ياكى نەپەس يولى ياللۇغلانغان بولسۇن، ئەگەر ۋىرۇستىن كىلىپ چىققان بولسا، ئاساسلىق داۋالاش ئاساسەن ئوخشاش. ئەڭ ياخشىسى دوختۇرخانىغا بىرىپ، قان ۋە ئىغىزدىن سۇيۇقلۇق ئىلىپ ۋىرۇس ۋە باكتىريەگە مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈش ئىلىپ بىرىپ، دىياگۇنۇزنى ئىنىق قىلىش كىرەك.