Kompiyutur konupka taxtisini tazlap turush

Siz qanchan eng axirqi qitim kompiyuturingizning konupka taxtisini tazlighan idingiz? Yuqumluq zukam tarqawatqan bu pesilde, tetqiqatchilar kopunche kishiler ishlitiwatqan kompiyutur konupka taxtisining obirnidin 400 hesse meynet ikenligini bayqighan. Chunki biz her kuni kompiyutur konupka taxtisini meynet qolimiz bilen tutimiz, uningha qarap nepslinimiz we hotilimiz, biraq biz adette uni obirni we bashqa nersilerni tazlap turghundek kunde tazlap turmaymiz. Tetqiqatchilar saghlamliq uchun kompuiyutur konupka taxtisini kem digende heptide bir qitim ispirit bilen tazlap turushni tewisiye qilidu. 

********************************************

When was the last time you sanitize your keyboard? During the flu season, the researchers found most of the keyboards that we are using in every day are 400 times dirtier than the toilet in term of germ, because of we are touching it with our dirty fingers, and breathing  and coughing on it on daily bases without regularly cleaning it as we do to our toilets. They suggest us to sanitize the keyboard at least once a week with alcohol pad. If we do so, we may avoid getting into a lot of unnecessary troubles.

Zeherlik chikimlik toghursida sual-jawap

Zeherlik Chikimlikke Munasiwetlik Kop Sorilidighan Suallar

Memet Emin

Zeherlik chikimlik digen nime?

Zeherlik chikimlik diginimiz adem bedinige kirgendin kiyin, nirwigha biwaste tesir qilip, hayajanlinish, zoqlunush, bishi qiyish, yengdesh, uyqusi kilish, hawada leyligendek bolush qatarliq tuyghularni peyda qilidighan maddilarni kozde tutidighan bolup, adem bu xil maddilarni bir mezgil istimal qilghandin kiyin, bedende bir xil tayinish peyda qilip, beden bu xil maddidin ayrilalmaydighan bolidu. Waqitning otushige egiship, adem bedinidiki nurghun ezalar bu xil madda teripidin biwaste zehmige uchirap, beden zeyipliki kilip chiqidu. 

Doxturhanida ishlitilidighan mes qilish dorisi, aghriq peseytish dorisi, nirwini hayajanlandurush, zoqlandurush dorisi, nirwini tichlandurush dorisi qatarliq dorilarmu zeherlik chikimlik yaki zeherlik chikimlik katigoriyesige kiridighan yaki konturul qilinidighan madilar turige kiridu.

Zeherlik chikimlikni yeni xiroyinni tunji qitim chekkende qandaq alametler bolidu?

Kishiler bilip bilmey tunji qitim hiroyinni chekkendin kiyin uzun otmeyla hayajanlinish, zoqlunush, tirisi qizziq yaki qizzirip qilish, eghizi qurush, bash aghrish yaki bash qiyish, uyqusi kilish qatarliq tughya yaki alemetler korulidighan, bir nechche saet dawam qilghandin kiyin asta asta yoqap kitidu, we putunley eslige kilidu.

Kishiler zeherlik chikimlikke qandaq ugunup qalidu?

Kishiler zeherlik chikimlikke deslepte uchurashqanda, qizziqish we hayajan tuyghusi bolidu. Kopunche kishiler birer qitim chekkenge hich nime bolmaydighu dep qarishidu. Bir nechche kun otkendin kiyin yene birerni chekkusi kildu. Bu waqitta peqetla rohi jehettiki bezi qizziqishtin bashqa, beden jehette alahide tayinish bolmaydu. Kishiler eger iradige kilip, ikkinji yiqin kelmey dise, asanla tashlap kiteleydu. Emiliyet az bir qisim kishiler ikkinchilep ighizigha almisimu, biraq kopunche kishiler undaq qilmaydu. Bu kishiler zeherlik chikimlikning peyda qilghan sizimige qiziqish, bashqilarning zorlishi, keypiyatining yaxshi bolmasliqi, turmush we xizmettiki kongelsizlik qatarliq herxil sewepler tupeylidin, zeherlik chikimlikni istimal qilishni dawamlashturidu. Netijide deslepke rohi ihtiyajdin tereqqi qilip, kiyinche bedenning ihtiyajigha aylinidu. Nepes yoli arqiliq istimal qilishtin bilektiki qan tomurgha okul qilip urush arqiliq istimal qilishqa tereqqi qilidu. Bu mezgilde zeherlik chikimlikni tashlash sel qiyingha toxtaydu, biraq irade bolsa yenila dawalap saqayitqili bolidu. 

Zeherlik chikimlikke resmi xumar bolup qilish uchun qanche uzun waqit kitidu?

Zeherlik chikimlikke yeni xiroyingha xumar bolup qilish diginimiz xiroyin chekkuchilerning xiroyingha bolghan rohi we jismani jehettiki tayinishini kozde tutidighan bolup, adem xiroyingha resmi xumar bolghandin kiyin xiroyin chikishni derhal toxtatsa nurghun biaramliq alametliri korulidu. 

Adem zeherlik chikimlik yeni xiroyin bilen tunji qitim uchirashqandin bashlap putunley xumar bolup qalghiche bolghan waqit oxshimighan kishilerde ohshash emes bolup, bu shu ademning beden ighirliq we qeddi qamet ehwali, chekken zeherlik chikimlikning sapliq derijisi, her qitimda chekken miqdari, her kuni chekken qitim sani we istimal qilish usuli yeni nepes yoli arqiliqmu yaki tomurgha okul qilip urush arqiliqmu digendek kop xil amillar bilen munasiwetlik bolup, adette 2, 3 ay etirapida andin resmi xumar bolup qalidu. Eger xiroyin chekkuchi oruq wijik bolsa, chekken xiroyinning sapliq derijisi yuquri bolsa, her qitimda chekken miqdari kop bolsa yaki her kuni chekken qitim sani kop bolsa xumar bolush tiz bolidu. Eger xiroyin chekkuchi qeddi qametlik bolsa, beden ighirlighi eghir bolsa, chekken xiroyinning sapliqi towen bolsa, arilap arilap chekken bolsa xumar bolush asta bolidu, xumar bolush uchun ketken waqit uzun bolidu.

Zeherlik chikimlikke xumar bolup qalghuchilarda qandaq alametler bolidu? 

Kishiler zeherlik chikimlikke ugunup qalghan deslepki mezgilde, ozining zeherlik chikimlik chikidighanliqini nahayti mexpi tutidu, hemde alahide alametler bolmaydu, shunga bashqilar teripidin asan sizilmeydu. Kiyinche zeherlik chikimlik chekken waqitning uzurishi, we istimal qilghan zeherlik chikimlik miqdarining kopiyishige egiship, xumar qilishqa bashlaydu, shuning bilen towendiki alametler ilgiri kiyin bolup korilidu.

1. Tola esnesh, uyqusi kilish.
2. Burnidin we kozidin su iqish, yaki zukamda bolidighan alametler korulush.
3. Kozi we burnining etirapi, bashta qiziriwilish, kiyin sel qaridap qilish.
4. Yurek soqush we nepisi tizlishish
5. Bash chingqilip aghrish.
6. Bedenliri siqirap aghrish
7. Muskullar qitishish yaki boshap kitish.
8. Kozliri olturshup kitish, oruqlap kitish.
9. Put qoli yaki bedini titiresh.
10. Qan tomur bolupmu kok qan tomuri yipiship qilish, qan aylinish rawan bolmasliq.
11. Eqil paraset, tepekkur, iside saqlash qabiliyiti ajizlash we yaki yoqash.
12. Nepes qiyinlishish, dimi siqilish.
13. Yandurush we yaki ighizidin kopuk yinish.
14. Xiroyin chekkusi kelgende yaki xumari qozghalghanda asan ichi surulush.
15. Eghir ayaq bolsa, balisi chushup kitish, oluk yaki ghelite bala tughup qilish.
16. Asan opke yalghi bolup qilish yaki beden asan yallughlinip qilish.
17. Eghir bolghanda, nepes ighir derijide tosalghugha uchirap olup kitish.

Zeherlik chikimlikning ziyini we aqiwiti nimilerdin ibaret?

Adem zeherlik chikimlik chikishke ugunup qalghanda nurghun yaman aqiwetlerni kelturup chiqirip, ozige, ahilige we jemiyetke tesewur qilghusiz yaman aqiwetlerni kelturup chiqiridu.

1. Yalghanchiliq we adem aldash.
2. Oyide pulgha yaraydighan nersilerni sitip, tamakigha almashturup chikip tugushtush.
3. Wijdan, eqil paraset, tepekkur, ghurur, mesulyetchanliq digenlerni yoqutush.
4. Tiximu kop kishilerge zeherlik chikimlik chikishni ugutush.
5. Oghurluq qilish, adem bulash, we her xil jinayi qilmishlarni sadir qilish.
6. Insan qilipidin chiqish, meyli ata ana, aka uka we aqa singillar bolsun, hichqandaq insanni nezirige ilmasliq we yaki ulardin tep tartmasliq.
7. AIDS kisilini ozige yuqturiwilish we uning jemiyette tarqilishigha turtke bolush.
8. Pul yaki aq tamaka uchun adem olturush.

Uyghur Rayunida istimal qiliniliwatqan zeherlik chikimlikler asasliqi nimilerdin ibaret?

Uyghur Rayunida zeherlik chikimlik chikiwatqanlarning mutleq kop qismi nepes yoli arqiliq yaki bilekke okul qilip urush arqiliq istimal qiliwatqini xiroyin yaki heyloyin (heroin , 海洛因, 二乙酰吗啡) bolup, kishiler arisida aq tamaka depmu atilidu. Undin bashqa neshe, bash chayqash komilekchisi (YAO TOU WAN), BING DU qatarliq zeherlik chikimliklermu bar. 

Xiroyin mofi (morphine, 吗啡) din yasalghan bolup, tebi osidighan epiyun guli (poppy plant, 罂粟) dep atilidighan bir xil osumluktin tallap ilinidu, adette parshoksiman bolup, aq yaki qongur renglik ikki xil bolidu, aq rengdikisi, ela supetlik bughday unigha ohshaydu. 

Uyghurlar arisidki zeherlik chikimlik chekkuchilerning kunsayin iship birishigha sewep bolghan amillar nimilerdin ibaret?

1. Qanun tuzumning mukemmel bolmaslighi, yeni bezi qanun ijira qilghuchilarning chirikliki we qanunning toluq ijira bolmaslighi. Hemmimizge melum bolghunidek qanunda zeherlik chikimlikni ilip sitish qanunsiz dep iniq belgulengen bolsimu, biraq zeherlik chikimlik satquchilarning kop qismi yenila waxti, yiterlik qanuni jawapkarliqqa tartilmaywatidu. 
2. Kishilerning exlaqi pezilet olchimining towenlishishi, yashlar arisidiki dini we exlaq pezilet terbiyening kem bolushi we dini itiqatning suslishishi. 
3. Ixtizadning tereqqi qilishigha egiship bay kembighellik periqining chongiyishi, namiratliq we ishsizliqning kopiyishi.
4. Yashlarning jemiyetke we kelgusige bolghan ishenchisining towenlishishi, rohi jehettin chushkunlishishi we umutsizlik qarashta bolushi, turmushta melum nersilerni yaki sizimni qoghlushup, hewesning keynige kirishi.
5. Ata anining balilargha bolghan terbiyening ajizlishi, ata ananilarning nurghun sewepler tupeylidin balilargha serip qilghan waxtining azlap kitishi, eneniwi ata ana we bala munasiwetlirining suslishishi.
6. Kishilerning jeherlik chikimlikning shexsige, ahilige we jemiyetke ilip kilidighan ziyinigha bolghan tonushining towen bolushi we uninggha sel qarishi.

Qandaq qilghanda kishilerning zeherlik chikimlikke ugunup qilishning aldini algxili bolidu?

1. Hokumet qanuni tuzumni mukemmelleshturushi we saghlamlashturushi, qanun ijira qilghuchilar arisidiki chiriklikni tugutushi, zeherlik chikimlik sodisi bilen shughullanghanlarni qattiq jazalishi we zeherlik chikimlining jemiyette yamirap kitishni qattiq tizginlishi kirek.
2. Kishilerning exlaq pezilet olchimini yuquri koturush, yashlargha dini we exlaq pezilet jehette teribiye ilip birip, itiqadni we exlaq pezilet olchimini kuchaytish kirek. 
3. Dinning kishiler qelbidiki orni we kuchidin toluq paydilinip, michit we dini sorunlarda zeherlik chikimlik chikishning ikkila dunyada ighir guna bolidighanliqini teshwiq qilish kirek.
4. Mekteplerde meyli bashlanghuch we otura mektepte bolsun, zeherlik chikimlikning jemiyetke we ahilige ilip kilidighan ziyinini teshwiq qilish, bu jehettiki terbiyeni kuchaytish kirek.
5. Ata anilar balilirigha koprek waqit serip qilishi, balilirining nime oylawatqanlighigha kongul bolushi, ular bilen bolghan hisiyatni kuchaytishi we oz ara ishench peyda qilish kirek. SHundaqla balam tihi kichik, zeherlik chikimlik digen nersini bilmeydu dimey, 5 yilning 10 yilning kiyinki ishlarni kozde turup, kichik wahtidin tartip terbiyeni kuchaytish kirek.
6. Ata anilar yishigha toshmighan balilarni pul tipish uchun bashqilarning bolupmu natonush kishilerning keynige silip qoymaslighi lazim.
7. Bay kembigheliq periqni towenlitip, kembighellik we ishsizliqni tugutush kirek.
8. Zeherlik chikimlik chekkuchilerge herguz yumshaq kongellik qilmasliq, konturul qilish bilen dawalashni birleshturup, ularning zeherlik chikimliktin baldurraq qol uzishige yardem birish kirek.
9. Toghura dunya qarashni tiklep, turmushqa toghura muhamile qilish, ozige, ahilisige, millitige we jemiyetke mesul bolush rohini tiklesh kirek.

Adem zeherlik chikimlikke yeni xiroyingha xumar bolup qalghandin kiyin chikishni derhal toxtatqili bolamdu?

Adem bir mezgil zeherlik chikimlik yeni xiroyin chekkendin kiyin, xiroyinning miqdarini we chikish qitim sanini uzluksiz ashurush arqiliq andin oz ihtiyajini qanduridu. Bu zeherlik chikimlik yeni xiroyin chekkuchilerning xiroyingha bolghan jismani we rohi jehettiki tayinishini kunsayin kucheytidu, shuning bilen tiz xumar bolup qalidu. Eger bu waqitta xiroyin chekkuchi xiroyin chikishni derhal toxtatsa, bir nechche saettin kiyin uhliyalmasliq, muskul we songek qattiq aghrish, ichi surulush, qusush, titiresh, tonglash qatarliq alametler korilidu, we bu alametler 48 saettin 72 saet ariliqida eng yuquri basquchqa yitidu, bir heptidin kiyin asta asta yaxshi bolup qalidu. SHunga xiroyinni tashlashqa irade qilghan kishi qattiq iradige kilip, mushu bir heptige berdashliq birishi kirek.

Eger adem bedining xiroyingha bolghan tayinishi nahayti ighir bolsa, yeni uzun muddet xiroyin chekken adem xiroyin chikishni derhal toxtatqanda hayati hewepke uchurishishi mumkin. Bundaq ehwal astida eng yaxshisi doxturgha korunup, doxturning yardimi arqiliq xiroyin chikishni asta asta tashlishi kirek.

Zeherlik chikimlikke yeni xiroyingha xumar bolup qalghanlarni dawalashning amali barmu?

Zeherlik chikimlikke xumar bolup qalghanlarni dawalashning eng unumluk amali irade, yeni qattiq irade bolghandila andin dawalash unumluk bolidu, herqandaq dawalash iradisi kochluk bolghanlardila yaxshi unum biridu. Kuchluk irade bolmaydiken, herqandaq dawalashning hemmisi bakar. Xumar bolghanlar bir mezgil dawalinip, saqayghandek qilghan bilen, dawalashta ishletken dorilarning hemmisi yene mushu xildiki dorilar bolghachqa, xumar bolghuchining eng ahirqi aqiwiti yenila iradige baghliq bolidu. 

Hazir qolliniwatqan dawalash usuli bu xildiki dorilarni arilap ishlitish arqiliq, asta asta xumardin tohtutush bolup, dawalash wahti, zeherlik chikimlik chekkuchining tarihining uzun qisqiliqi, zeherlik chikimlikning turi, sapliq derijisi we istimal qilish usulliri bilen munasiwetlik. Zeherlik chikimlikni chikish tarihi qanche uzun bolsa, chekken zeherlik chikimlikning supiti qanche yuquri we sap bolsa, her kuni istimal qilghan miqdari qanche kop bolsa, okul qilip urushqa adetlengen bolsa, dawalashqa kitidighan waqit uzun bolup, dawalash nahayti qiyingha toxtaydu. Shunga eng yaxshisi, ozining hata yolgha mingip qalghanlighini sezgen haman yaki zeherlik chikimlik chekkinige pushayman qilghan haman, derhal qattiq iradige kilip, wahtida dawalinip, bu aq alwastidin wahtida qol uzush kirek.

Ahirda qoshumche qilidighinim, bizni hichkim qutulduralmaydu, shunga biz choqum ozimizge, ahilimizge, oz helqimizge we millitimizge mesul bolushimiz, ozimizni, oz hayatimizni qedirlishishimiz, millitimizning kelgusige we istiqbaligha kongul bolushimiz kirek. Bolmisa ahirda ziyan tartquchi ozimiz bolimiz, pushayman mengu ornigha kelmeydu.

Tughma Kiseller

Tughma Kiseller 

(Birth Defects)

Memet Emin

Tughma kiseller (Birth Defects, 出生缺陷) diginimiz bala tughuluxtin burun bar bolghan barliq normalsizliqlarni kozde tutidighan bolup, beden quruluxi jehettiki normalsizliq bilen iqtidar jehettiki normazliqni oz ichige alidu. Tughma kisellerning kopunchisi bala tughulup 24 saettin 72 saetkiche bolghan waqit ichide ipadilinip chiqidu, bir qismi bolsa 4, 5 yaxqa kirgende andin ipadilinip chiqidu, yene az bir qismi bolsa hetta balaghetke yetkende andin ipadilinip chiqidu. Kisel alametlirining kichikip yeni 15, 16 yaxka kirgende andin ipadilinip chiqixi, herguzmu u kiselning tughma kisel emesligidin direk bermeydu. Yene bir qisim bala elwette oleg tughulidu yaki tughulux wahti kelmey turup baldur chuxup kitidu. 

Tughma kisellerni kilip chiqix sewibige asasen tughma kisel (congenital disease, 先天性疾病) we irsi kisel (genetic or hereditary disease，遗传性疾病) dep ikkige ayrixqa bolidu. Beziler bala tughulux jeryanida yuz bergen bezi hadisiler tupeylidin kilip chiqqan kisellernimu tughma kiseller dahirsige kirguziwitidu. Emiliyette bu kiseller tughut anisi, dohtur, sistiralarning tejirbe, tehnikisining towen boluxi we dawalax xarahyiting nachar boluxi tupeylidin kilip chiqqanlighi uchun tughma kiseller dahirsige kirmeydu.

Tughma kisel

Tughma kisel (congenital disease, 先天性疾病) diginimiz balining apa qosighida peyda bolux we yitilix jeryanida yuz bergen herqandaq normalsizliq tupeylidin yaki ginning tasadipi ozguruxi (genic or chromosomal mutation, 基因突变) tupeylidin peyda bolghan barliq kisellerni oz ichige alidu. 

Undaqta qandaq amillar tughma kiselni kelturup chiqiridu? Nurghun tughma kiselning peyda bolux sewibi tihi iniq bolmisimu, biraq towendiki amillar tughma kiselning peyda bolux hetirini zor derijide axurwitidu.

1. Qandaxliq munasiwiti yiqin tuqqanlar, bolupmu 3 ewlatning ichidiki newer aka singillar oz ara toy qilghanda, kiyinki ewlatning tughma kiselge giriptar bolux nisbiti nahayti yuquri bolidu.
2. Erning uruqining supiti towen bolux yaki normalsiz uruqning nisbiti yuquri bolux.
3. Ayalning tuhimining suputi towen bolux.
4. Ayalning bala yatqusidiki bezi normalsizliq tupeylidin, uruqlanghan tuhumning bala yatqu ichide orunlaxqan ornining muhapiq bolmaslighi.
5. Ayal eghirayaq bolghan mezgilde bolupmu deslepki 3 ay ichide bezi dorilarni istimal qilix, yaki dihanchiliq doriliri, himiyelik dorilar bilen uchurxux.
6. Ayal eghirayaq bolghan mezgilde bolupmu deslepki 3 ay ichide bezi kisellerge giriptar bolux, bolup virusqa yuqumlunup qilix.
7. Ayal eghirayaq bolghan mezgilde bolupmu deslepki 3 ay ichide tamaka chikix, haraq ichix, yaki xundaq bulghanghan muhit bilen uchurxux.
8. Ayal eghirayaq bolghan mezgilde radiyaktipliq nur bilen uchurchux.
9. Er yaki ayal tughutni cheklex dorisi ixlitiwatqanda bala bolup qilix, yaki ayal eghirayaq bolghanni bilmey dawamliq tughut cheklex dosini ixlitix.
10. Ayal eghirayaq bolghan mezgilde ozuqluq yahxi bolmasliq yaki ozuqluq tengpunglighi normal bolmasliq.
11. Jinsi yuqumluq kiselge giriptar bolux.
12. Nexe, hiroyin qatarliq zeherlik chikimliklerni istimal qilix.

Irsi kisel

Irsi kisel (genetic or hereditary disease，遗传性疾病) diginimiz ata ana yaki chong dada chong apida mewjud bolghan bezi kisellerning kiyinki ewlatlargha teweruk bolup qilixini korsitidu. Irsi kisel adette kiyinki ewlatlarda ipadilinip chiqixining ohximaslighigha asasen ikkige bolinidu. Biri axkare irsi kisel (Autosomal dominant, 显性遗传病), yene biri yoxurun irsi kisel (Autosomal recessive, 隐性遗传病). Axkare irsi kisel diginimiz ata anidin biwaste baligha teweruk bolup qalidighan kisel. Yoxurun irsi kisel diginimiz bir yaki ikki ewlat atlap, kiyinki ewlatqa teweruk qalidighan kisel. Yeni balida ipadilinip chiqqan irsi kesel, balining ata anisidin emes, belki chong dadisi yaki chong apisidin we yaki uningdin burunqi ejdatidin teweruk qalghan boluxi mumkin. Yoxurun irsi kiselning bezisi peqetla oghul yaki qiz balida ipadilinip chiqidu. Misalen dadida melum bir irsi kisel bolghan bolsa, eger bu kixining peqet qizi bolghan bolsa, u kixide bar bu irsi kisel qizida ipadilinip chiqmaydu. Eger bu qiz chong bolup, kiyin bir oghul tughsa, belki dadisida bar hiliqi irsi kisel ozide emes belki oghlida yeni dadisining newriside ipadilinip chiqixi mumkin. 

Kop uchuraydighan tughma kiseller 

1. Qosaq timi kem bolux (Abdominal wall defects, 腹壁缺损): Bu kisel adette qosaqning bir qisim tire, muskulliri kem bolup, qosaq ichidiki eze kem jaydin chiritqa chiqip qalidu. Eger baxqa normalsizliq bolmisa, opiratsiye qilip qosaq timini qayta yasap chiqsa, kelgusi hayatigha chong tesir korsetmeydu. 
2. Chong teret yoli putuk bolux (Anal atresia, 肛门闭锁): Bundaq kiselge giriptar bolghan balining arqa teret yoli putunley putuk bolup, tughulup 3, 4 kungiche teret kelmeslik, qosaq kopup kitix we yandurux qatarliq alametler sewibidin bayqilidu. Bu hil kisel Uyghurlar arisida kop uchiraydighan bolup, adette baxqa normalsizliq bolmighanda, opiratsiye qilix arqiliq chong teret yolini qayta yasisa, kiyinki turmuxigha chong dehli qilmaydu, peqet az bir qisimdiki bala teret tohtutalmas yaki teriti rawan bolmasliktek yaman eqiwetke qalidu.
3. Minge kem bolux (Anencephaly, Anencephalia, 无脑畸型): Bu kiselge giriptar bolghan balining minge we bax songeki toluq yitilmigen bolup, bixining yirimi kem bolidu. Kopunchisi oluk tughulidu, yaki tughulup uzungha qalmay olup kitidu. 
4. Qox baxliq ghelitilik (双颅畸型): Bu kem uchiraydighan bir hil tughma kisel bolup, bu kiselge giriptar bolghan balining ikki bixi bolidu, bezilirining hetta yuz kozimu ikki bolidu, biraq bax qismidin baxqa qismi birla bolidu (resimge qarang)
5. Chong qizil qan tomurning normal yitixmesligi (Aortic artery/valve defect, 主动脉/瓣膜缺陷) 
6. Dowsi siritqa orulup qilix kisili (Bladder exstrophy, 膀胱外翻): Bu kiselge giriptar bolghan balining dowsi siritqa orulup qalghan bolup, borektin kelgen suduk biwaste siritqa iqip turidu. Bu kisel Uyghurlar arida hili uchuraydighan bolup, dawalaxta opiratsiye qilip dowsini qayta yasapqa toghura kilidu, biraq opiratsiye unimi kop hil amillar bilen munasiwetlik.
7. Minge paliji (Cerebral palsy, 脑瘫): Bu kiselge giriptar bolghan balining muskulliri box jansiz bolup, mengu mangalmaydu, beziliride yene baxqa tughma kiseller birle waqitta mewjut bolidu. Bu hil kiselni saqaytix hazirqi dohturluq sewiyeside asasen mumkin memes.
8. Kalpuki yiriq (Cleft lip, 唇裂): Bu kiselge giriptar bolghan balining kalpuki yiriq yaki kalpukining bir qismi kem bolidu. Kopunchisining yuquri kalpuki yiriq bolidu, bu adette toxqan kalpukmu dep atilidu. Az bir qisim balaning towen kalpuki yiriq bolidu. Bu kisel Uyghurlar arisida kop uchiraydighan bolup, egr kalpukining kem qismi chong bolmisa, opiratsiye qilix arqiliq kalpukini qayta yasap chiqqili bolidu.
9. Ingeki yiriq (Cleft palate, 腭裂): bu kiselge giriptar bolghan balining ingeki yiriq bolup, kopunchisi yengla waqitta kalpuki yiriq bolidu. Bu kisel eger yiriq jay bek chong bolmisa, dawalap saqayitqili bolidu. 
10. Chong uchey putuk bolux (Colorectal atresia, 结肠直肠闭锁,): Bundaq kiselge giriptar bolghan balining chong ucheyi putuk bolup, teret towenge otelmey, kosaq kopux, teret kelmeslik, hetta yanduruxtek alametler bilen, bala tughulup uzungha qalmay diyagunuz qoyulidu. Baxqa kisel bolmighan ehwal astida, dawalap saqaytix putunley mumkin. 
11. Uruqdan qosaqtin uruqdan haltisigha chuxmeslik (Cryptorchidism, 隐睾):  Bu hil kiselge giriptar bolghan balining bir teripidiki yaki ikkila teripidiki uruqdan (testicle,  睾丸) uruq haltisigha (scrotum, 阴囊) chuxmey, qosaqta turup qalidu. Uruq haltisi bolsa quruq bolidu. Bu kisel Uyghurlar ichide kop uchiraydighan bolup, wahtida dawalanmisa erlik tughmasliqni kelturup chiqirixi mumkin, xundaqla kelguside rak kisilige giriptar bolup qilixi mumkin. 
12. Qen siyix kisili (Diabetes, 糖尿病): Qen siyix kisili ikki hil bolup, uning ichide bir hili irsi kiselge kiridu. 
13. Qozaqtiki ezaning kokrekke ighip kirixi (Diaphragmatic hernia, 横隔疝): Bu kiselge giriptar bolghuchining kokrekrek bilen qosaqning arisidiki tosunchi perde toluq yitilmigenlik tupeylidin, kosaqtiki axqazan, uchey qatarliq ezalar, kokrek boxlughigha ighip kirip, opkining normal yitilixige we hizmitige dehli qilidu. Bu hil kiselni opiratsiye qilip dawalax mumkin.
14. On ikki barmaq uchey putuk bolux (Duodenal atresia, 十二指肠闭锁): Bundaq kiselge giriptar bolghan balining axqazangha tutuxup turghan on ikki barmaq uchey putuk bolup, qosaq kopux we yandurux qatarliq alametler bilen tughulup uzungha qalmay diyagunuz qoyulidu. Baxqa kisel bolmighan ehwal astida putunley saqayitqili bolidu.
15. Jinsi eza normalsiz bolux (Dysgenesis, 生殖障碍): Bu kiselge giriptar bolghan balining jinsi ezasi normalsiz bolup, kelgusi jinsi turmux we ewlat qaldurux tosalghugha uchiraydu. Bu hil kisel gerche balining hayatigha dehli qilmisimu, biraq dawalap saqaytix asan emes. 
16. Qizil ongkech putuk bolux (Esophageal atresia, 食管闭锁): Bu kiselge giriptar bolghan balining qizil ongkichi putuk bolup, sut emgen haman yandurghanliqtin, tughullup tizla diyagunuz qoyulidu. Wahtida diyagunuz qoyulup, wahtida dawalanmisa, yandurghan nersiler nepes yoligha kirip, opkisi yallughlunip, hayati hewepke yitixi mumkin.
17. Chatma qox kizek ghelitiligi (Siamese twins, 联体婴儿): Bu kiselge giriptar bolghan qox kizeklerning bixi yaki kokrek qismi yaki qosaq qismi yaki put qolining bir qismi oz ara chitixliq bolidu. Bundaq qox kizeklerni dawalaxta asasen opiratsiye qilip qox kizeklerni bir biridin ayriz usuli qollinilidu. Eger bu qoz kizeklerning barliq ezasi musteqqil bolsa, hem toluq tereqqi qilghan bolsa, opiratsiye qilip bir biridin ayrix mumkin, biraq kopunche ehwalda balining biri olup kitixi mumkin. (resimge qarang)
18. Bowaqning ispirit bilen zeherlinix kiseller toplimi (Fetal alcohol syndrome, 胎儿酒精综合症): Bu kisel asasliqi ighir ayaq bolghan ayalning haraq ichixi tupeylidin kilip chiqqan bolup, bu kisel bar bala kichik tughulidu, asta chong bolidu, bixi kichik bolidu, kozi tar ichilidu, kalpuki kichik bolidu. 
19. Qosaq yiriq tughulux (Gastroschisis, 腹裂): Bu kisel qosaq timi kem bolux bilen bir az ohxuxup kitidighan bolup, balining qosughi yiriq bolidu, qosaqtiki uchey xu yiriq jaydin siritqa chiqip turidu. Balida eger baxqa kisel bolmisa dawalap saqaytix anche qiyin emes. 
20. Axqazan we ucheyning normal yitixmesligi (Gastrointestinal defects, 肠胃缺陷). 
21. Jinsi ezaning normal yitixmesligi (Genital defects, 生殖器缺陷)
22. Yurekning normal yitixmesligi (Heart defects, 心脏缺陷)
23. Minge suluq ixxighi (Hydrocephalus, 脑水肿, 脑积水). Bu hil kiselge giriptar bolghan balining eqil parisiti we herkiti ohximighan derijide tesirge uchuraydu. Eger ixiq ighir bolsa yaki dawamliq tereqqi qilsa, bir nechche aydin bir nechche yilghiche bolghan waqitta olup kitixi mumkin. Bu kisel Uyghurlar ichide hili kop uchuraydu.
24. Suduk yolining asti yiriq bolux (Hypospadias, 尿道下裂): Bu oghul balida bolidighan bolup, bu kiselge giriptar bolghan balining sudiki normal suduk ighizidin emes, belki zekerning towen teripidin iqip chiqidu. Bu kisel Uyghurlar ichide hili uchuraydighan bolup, opiratsiye qilix arqiliq suduk yolini qayta yasax mumkin.
25. Suduk yolining usti yiriq bolux (Epispadias, 尿道上裂): Bu kisel anche kop uchurmaydighan bolup, bu kiselge giriptar bolghan balining sudiki zekerning ustidin iqip chiqidu. Sudik chiqix ighizi adette putuk bolidu. 
26. Qox jinsiliq bolux (Intersex, 阴阳人, 两性人): Bu kisel adette 4 hil bolup, birinjisi heqiqi qox jinsliq, yene er ayalning jinsi ezasining hemmisi bar ikki jinsiliq. Ikkinjisi siritqi korunuxi er yaki bezi erlik jinsi ezasi bar, emiliyette ayal, yeni ayalning jinsi ezasi toluq bolghan ikki jinsiliq. Uchunjisi, siritqi korunuxi ayal yaki ayalning bezi jinsi ezasi bar, emiliyette er yeni erning jinsi ezasi toluq bolghan qox jinsiliq. 
27. Uchey yoli putuk bolux (Intestinal atresia, 肠闭锁)
28. Burekning normal yitixmesligi (Kidney defects, 肾缺陷
29. Put qoli normal yitixmeslik (Limb defects, 四肢缺陷): Bu kiselge giriptar bolghuchining put qoli yaki barmaqliridin birersi kem bolidu, yaki ghelite bolidu, we yaki artuq bolidu.
30. Eqil parasiti towen bolux yaki inkasi asta bolux (Mental retardation, 智力迟钝)
31. Kindiki siritqa orulup chiqix (Omphalocele, 脐突出)
32. Ighizi puchuq bolux (Oral cleft, 口裂)
33. Opke qizil qan tomuri normal yitixmeslik (Pulmonary artery/valve defect, 肺动脉/瓣膜缺陷)
34. Axqazan-12 barmaq uchey otuxmisi tar bolux (Pyloric stenosis, 幽门狭窄) 
35. Bilek songigi normal yitixmeslik (Radial defect, 桡骨缺陷
36. Borek we jinsi eza toluq yitixmeslik (Renal agenesis/dysgenesis, 肾生殖器发育不全)
37. Bir qirinchiliq yurek ghelitiligi (Single ventricle, 单心室畸型): Normal yurekte ikki qirincha we ikki dalancha bolidu. Bu kiselge giriptar bolghuchining yurikide qirinchisidin biri kem bolidu.
38. Fallot yurek 4 chatma kisili (Tetralogy of Fallo, Fallo 四联症)
39. Kanay-Qizil Ongkech toxugi (Tracheo-esophageal fistula, 气管食道瘘). Normal ehwal astida kanay bilen qizi ongkech ighizning towen qismida ayrilghandin kiyin, parallel towenge mingip, ayrim ayrim halda opke we axqazan bilen tutixidu. Bu hil kiselge giriptar bolghuchining kaniyi bilen qizil ongkech arisida normalsiz toxuk bolup, yigen nersining bir qismi opkige kirip kitidu. 
40. Taq eza ghelitiligi (Unilateral, 单器官畸型): Normal kixilerde borek, burek usti bizi, opke, uruqdan, tuhumdan qatarliq ezalar qox bolup, bir ong terepke, biri sol terpke jaylaxqan bolidu. Bu hil kiselge giriptar bolghanlarning bir yaki unidin uningdin artuq (yuqarda dep otken ezalarning) biri kem bolidu. 
41. Suduk yoli normal yitixmeslik (Urinary defects, 泌尿器缺陷).
42. Umurtqa normal yitixmeslik (Vertebral defects, 脊椎缺陷).
43. Umurtqa yiriqi (Spinal cleft, 脊髓裂): Bu kiselge giriptar bolghan balining keynide bir toxuk yaki biriq iriqcha bolup, umurutqa siriqa biwaste ichilip turidu. Bundaq bala kopunche palaj bolidu. Balaghetke yetmey olup kitixi mumkin. Bu hil kisel Uyghurlar arisida az tola uchuraydu.
44. Umurtqa siritqa ussup chiq (Myelomeningocele, 脊髓脊膜突出): Bu kiselge giriptar bolghan balining umurtqisi keynidiki yiriqtin siritqa ussup chiqidu. Bundaq bala palaj bolidu, hem uzun yaxiyalmaslighi mumkin. Bu hil kisel Uyghurlar arisida az tola uchuraydu.