باش ئاغرىش

باش ئاغرىش

https://www.youtube.com/watch?v=j6bDubVnOTk&t=158s

مەمەت ئىمىن

باش ئاغرىش كۈندۈلۈك تۇرمىشىمىزدا ئەڭ كۆپ ئۇچۇرايدىغان  بىر خىل كىسەللىك ئالامىتى بولۇپ، ئەزەلدىن بىشى ئاغرىپ باقمىغان ئىنسان بەلكىم بولمىسا كىرەك. ئۇنداقتا باش ئاغرىشنىڭ سەۋەبى زادى نىمە؟ باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغۇچى سەۋەپەلەرگە ئاساسەن باش ئاغرىشنىڭ تۈرى ۋە ئىغىر يەڭگىللىكى  ئوخشاش .بولمايدۇ

باش ئاغرىشنىڭ تۈرلىرى ۋە ئۇنى كەلتۈرۈپ چىقارغان سەۋەپلەر

1. ئەڭ كۆپ ئۇچۇرايدىغان باش ئاغرىش روھى كەيپىيات بىلەن مۇناسىۋەتلىك باش ئاغرىش بولۇپ، جىددىلىشىش، ئاچچىقلىنىش، قاتتىق غەم ئەندىشىگە چۈشۈش، كۆڭلى يىرىم بولۇش، ياخشى ياكى يىتەرلىك ئۇخلىيالماسلىق  قاتارلىق سەۋەپلەر ئاسانلا باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىشنى ئەڭ ياخشىسى ئالدىراپ دورا ئىشلەتمەي، ياخشى ئارام ئىلىش ۋە كەيپىياتنى ياخشىلاش ئارقىلىق ھەل قىلىش كىرەك.

2. بىشىنىڭ يىرىم ۋە ياكى بىر قىسمى ئاغرىش

بۇ ئەڭ كۆپ ئۇچۇرايدىغان بىر خىل باش ئاغرىش بولۇپ، بۇ خىل باش ئاغرىش بەزىدە ئالاھىدە ئىغىر بولىدۇ ۋە ئۇزۇن مەزگىل داۋاملىشىدۇ. ھازىرغا قەدەر بۇ خىلدىكى باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان سەۋەپ تىخى ئانچە ئىنىق ئەمەس بولۇپ، داۋالاشتىمۇ باش ئاغرىشنى توختۇتىدىغان دورا ئىشلىتىشتىن باشقا ئالاھىدە شىپالىق بىر داۋالاش ئۇسۇلى يوق.

3. زۇكام سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش. ئادەم زۇكام بولغاندا بۇرۇن تۆشۈكچىلىرىنىڭ پۈتۈپ قىلىشى سەۋەبىدىن قان ئايلىنىش توسالغۇغا ئۇچۇراپ، مىڭە بوشلۇقىنىڭ بىسىمىغا تەسىر يەتكۈزىدۇ، ۋە مەلۇم دەرىجىدە باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىش ئادەتتە بەك قاتتىق بولمايدۇ. زۇكامنىڭ ساقىيىشىغا ئەگىشىپ بۇ خىلدىكى باش ئاغرىشمۇ ئۆزلىگىدىن يوقاپ كىتىدۇ.

4. نىرۋا خاراكتىرلىك باش ئاغرىش. بۇ خىل باش ئاغرىش نىرۋىنىڭ بىسىلىشى سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان بولۇپ، ئاغرىش كۆپۈنچە يۈزىدىن باشلىنىدۇ.

5. يۇقۇرى قان بىسىمى سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش. ئادەتتە يۇقۇرى قان بىسىمى ئاستا خارەكتىرلىك كىسەل بولغىنى يەنە قان بىسىمىنىڭ يۇقۇرلاش جەريانى ئۇزۇن مۇددەتلىك ئاستا بىر جەريان بولغانلىقى ئۇچۇن، نورمالدا ئالاھىدە باش ئاغرىق كەلتۈرۈپ چىقارمايدۇ، بىراق قان بىسىمى قىسقا ۋاقىت ئىچىدە ئۇشتۇمتۇت ئۆرلەپ كەتكەندە، قاتتىق باش ئاغرىشنى كەلتۇرۇپ چىقىرىدۇ. بۇ خىل باش ئاغرىشقا ئادەتتە ياندۇرغۇسى كىلىش، ياندۇرۇش، بىشى قىيىش، كۆزى تورلۇشۇش دىگەندەك ئەگەشمە ئالامەتلەر ھەمرا بولىدۇ.

6. مىڭىگە قان يىتىشمەسلىك سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىشتا ئادەتتە ئۇشتۇمتۇت كۆزى قاراڭغۇلۇشىش، بىشى قىيىش، سۆز قىلالماسلىق، خاتىرسىنى يوقۇتۇش قاتارلىق ئالامەتلەر بىرگە كۆرىلىدۇ.

7. مىڭە ئۆسمىسى سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش، يەنى مىڭىدە ئۆسمە بولغاندا مىڭەنىڭ بىسىمى يۇقۇرلاپ كىتىپ، باش ئاغرىش، ياندۇرغۇسى كىلىش قاتارلىق كىسەللىك ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىش ئادەتتە يىشى چوڭلاردا كۆپ ئۇچۇرايدىغان بولۇپ، باش ئاغرىش، ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ تەدىرىجى تەرەققى قىلىدۇ، ھەم باش قاتتىق ئاغرىغاندا كۆڭلى ئىلىشىش ۋە قۇسۇشتەك ئالامەتلەر بولىدۇ.

8. مىڭىگە قان چۈشۈش سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىش ئۇشتۇمتۇت قوزغىلىدىغان ۋە تەدىرىجى ئىغىرلىشىدىغان ئالاھىدىلىككە ئىگە بولۇپ، كۆپۈنچە ئەھۋالدا كۆڭلى ئىلىشىش، ياندۇرغۇسى كىلىش، قۇسۇش قاتارلىق ئالامەتلىك بىرگە كۆرىلىدۇ. بۇ خىل باش ئاغرىشنىڭ قوزغۇلۇشى ئۇشتۇمتۇت، تەرەققىياتى تىز بولىدۇ، ئاخىردا يىقىلىپ چۈشۈش ۋە ھۇشىدىن كىتىشكە تەرەققى قىلىدۇ.

9. مىڭە ياللۇغى ۋە مىڭە پەردە ياللۇغى سەۋەبىدىن بولۇپمۇ مىڭە يىرىڭلىق ئىشىق سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىش. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىشتا ئادەتتە باشقا ياللۇغلىنىشتا بولىدىغان قىززىش، تىتىرەش، كۆڭلى ئىلىشىش، ياندۇرۇش قاتارلىق كىسەللىك ئالامەتلىرى بىرگە بولىدۇ.

10. جىنسى مۇناسىۋەت سەۋەبىدىن باش ئاغرىش. بۇ خىلدىكى باش ئاغرىش ئادەتتە جىنسى  مۇناسىۋەتكە ئەگىشىپ پەيدا بولىدىغان بولۇپ، ھازىرغا قەدەر سەۋەبى تىخى ئىنىق ئەمەس.

باش ئاغرىشنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە داۋالاش

باش ئاغىرىش يالغۇز كوپ ئۇچۇرايدىغان ئادەتتىكى كىسەللىكلەرنىڭ كىسەل ئالامىتى بولۇپ قالامستىن يەنە بەزى بىر ئىغىر تىپتىكى خەتەرلىك كىسەللىكلەرنىڭ باشلىنىش سىگىنالىدۇر. شۇڭا باش ئاغرىغاندا ھەرگۈز سەل قارىماسلىق، بەزى ئىغىر كىسەللىكلەرنىڭ يوقلىقىنى جەزىملەشتۇرمەي تۇرۇپ ئالدىراپ ئاغرىق پەسەيتىدىغان دورىلارنى ئىشلەتمەسلىك كىرەك، بولمىسا كىسەلنى يوشۇرساڭ ئولۇم ئاشكارە دىگەندەك، بەزى خەتەرلىك كىسەللەرنى داۋالايدىغان ئەڭ مۇھىم پۇرسەت قولدىن كىتىپ قىلىپ، ئىغىر ئاقىۋەتلەر كىلىپ چىقىشى مۇمكىن.

ئۇزۇن مۇددەت داۋاملاشقان ئىغىر تىپتىكى باش ئاغرىقىغا گىرىپتار بولغاندا ۋە ياكى ئۇشتۇمتۇت قوزغالغان قاتتىق باش ئاغرىش بىلەن بىرگە كۆڭلى ئىلىشىش، ياندۇرۇش، قۇسۇشتەك ئالامەتلەر كۆرۈلگەندە دەرھال دوختۇرغا بىرىپ تەپسىلە تەكشۈرۈش ئىلىپ بىرىش كىرەك. بولۇپمۇ يۇقۇرى قان بىسىمى، مىڭىگە قان چۈشۈش ۋە ياكى مىڭە ئۆسمىسى سەۋەبىدىن كىلىپ چىققان باش ئاغرىشتىن ئىھتىيات قىلىش كىرەك. بۇ تۈردىكى كىسەللىكلەر قانچە بۇرۇن ئىنىق دىياگۇنۇز قويۇلۇپ، قانچە بۇرۇن مۇھاپىق داۋالاش ئىلىپ بىرىلسا ئۈنىمى 

شۇنچە ياخشى بولىدۇ.

باشقا تۈردىكى باش ئاغرىشنىمۇ باش ئاغرىشنىڭ كىسەللىك ئالامەتلىرىگە ئاساسەن دوختۇرغا بىرىپ مۇھاپىق 

تەكشۈرۈش ئىلىپ بىرىش ئارقىلىق ئالدى بىلەن ئىنىق دىياگۇنۇز قويۇش ۋە بەزى داۋالاش ئىمكانىيىتى بولغان ئىغىر تىپتىكى باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان كىسەللىكلەرنىڭ داۋالاش پۇرسىتىنى قولدىن بىرىپ قويماسلىق كىرەك.

تەكشۈرۈپ دىياگۇنۇز ئىنىق بولغاندىن كىيىن باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان سەۋەپلەرگە ئاساسەن مۇھاپىق داۋالاش ئىلىپ بىرىش كىرەك. باش ئاغرىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان سەۋەپ ئىنىقلانسا، ئامال بار ئۇ سەۋەپلەردىن ساقلىنىش، ئەگەر سەۋەپ ئىنىق ئەمەس، بىراق ئىغىر تىپتىكى باشقا كىسەللىكلەر بولمىغاندا، مۇھاپىق باش ئاغرىق دورىلىرىنى ئىشلىتىش بىلەن بىرگە دورىغا خۇمار بولۇپ قىلىشتىن ساقلىنىش، ئامال بار كەيپىياتنى تەڭشەش، كۆڭەل ئاچىدىغان پالىيەتلەرگە كۆپرەك قاتنىشىش، جىددىلەشمەسلىك، بەك ئاچىقلانماسلىق، ھەم ئاسان قايغۇرۇپ كىتىشتىن ساقلىنىش، بەدەن چىنىقتۇرۇش ۋە ئاكىتىپ تۇرمۇش كەيپىياتىنى تۇرغۇزۇش ئارقىلىق، باش ئاغرىشتىن تەدىرىجى قۇتۇلۇش كىرەك.

Bash aghrish

Bash aghrish

Memet Emin

Bash aghrish kunduluk turmishimizda eng kop uchuraydighan bir xil kisellik alamiti bolup, ezeldin bishi aghrip baqmighan insan belkim bolmisa kirek. Undaqta bash aghrishning sewebi zadi nime? Bash aghrishni kelturup chiqarghuchi sewepelerge asasen bash aghrishning turi we ighir yenggilliki  oxshash bolmaydu.

Bash aghrishning turliri we uni kelturup chiqarghan sewepler

1.     Eng kop uchuraydighan bash aghrish rohi keypiyat bilen munasiwetlik bash aghrish bolup, jiddilishish, achchiqlinish, qattiq ghem endishige chushush, kongli yirim bolush, yaxshi yaki yiterlik uxliyalmasliq  qatarliq sewepler asanla bash aghrishni kelturup chiqiridu. Bu xildiki bash aghrishqa eng yaxshisi aldirap dora ishletmey, yaxshi aram ilish we keypiyatni yaxshilash arqiliq hel qilish kirek.

2.     Bishining yirim we yaki bir qismi aghrish （migraine 偏头痛）mu eng kop uchuraydighan bir xil bash aghrish bolup, bezide aghriq alahide ighir bolidu we uzun mezgil dawamlishidu. Hazirgha qeder bu xildiki bash aghrishni kelturup chiqarghan sewep tixi anche iniq emes bolup, dawalashtimu bash aghrishni toxtutidighan dora ishlitishtin bashqa alahide shipaliq bir dawalash usuli yoq.

3.     Zukam sewebidin kilip chiqqan bash aghrish. Adem zukam bolghanda burun toshukchilirining putup qilishi sewebidin qan aylinish tosalghugha uchurap, minge boshluqining bisimigha tesir yetkuzidu, we melum derijide bash aghrishni kelturup chiqiridu. Bu xildiki bash aghrish adette bek qattiq bolmaydu. Zukamning saqiyishigha egiship bu xildiki bash aghrishmu ozligidin yoqap kitidu.

4.     Nirwa xaraktirlik bash aghrish (三叉神经痛）. Bu xil bash aghrish nirwining bisilishi sewebidin kilip chiqqan bolup, aghrish kopunche yuzidin bashlinidu.

5.     Yuquri qan bisimi sewebidin kilip chiqqan bash aghrish. Adette yuquri qan bisimi asta xarektirlik kisel bolghini yene qan bisimining yuqurlash jeryani uzun muddetlik asta bir jeryan bolghanliqi uchun, normalda alahide bash aghriq kelturup chiqarmaydu, biraq qan bisimi qisqa waqit ichide ushtumtut orlep ketkende, qattiq bash aghrishni kelturup chiqiridu. Bu xil bash aghrishqa adette yandurghusi kilish, yandurush, bishi qiyish, kozi torlushush digendek egeshme alametler hemra bolidu.

6.     Mingige qan yitishmeslik sewebidin kilip chiqqan bash aghrish. Bu xildiki bash aghrishta adette ushtumtut kozi qarangghulushish, bishi qiyish, soz qilalmasliq, xatirsini yoqutush qatarliq alametler birge korilidu.

7.     Minge osmisi sewebidin kilip chiqqan bash aghrish, yeni mingide osme bolghanda mingening bisimi yuqurlap kitip, bash aghrish, yandurghusi kilish qatarliq kisellik alametlirini kelturup chiqiridu. Bu xildiki bash aghrish adette yishi chonglarda kop uchuraydighan bolup, bash aghrish waqitning otushige egiship tediriji tereqqi qilidu, hem bash qattiq aghrighanda kongli ilishish we qusushtek alametler bolidu.

8.     Mingige qan chushush sewebidin kilip chiqqan bash aghrish. Bu xildiki bash aghrish ushtumtut qozghilidighan we tediriji ighirlishidighan alahidilikke ige bolup, kopunche ehwalda kongli ilishish, yandurghusi kilish, qusush qatarliq alametlik birge korilidu. Bu xil bash aghrishning qozghulushi ushtumtut, tereqqiyati tiz bolidu, axirda yiqilip chushush we hushidin kitishke tereqqi qilidu.

9.     Minge yallughi we minge perde yallughi sewebidin bolupmu minge yiringliq ishiq sewebidin kilip chiqqan bash aghrish. Bu xildiki bash aghrishta adette bashqa yallughlinishta bolidighan qizzish, titiresh, kongli ilishish, yandurush qatarliq kisellik alametliri birge bolidu.

10.            Jinsi munasiwet sewebidin bash aghrish. Bu xildiki bash aghrish adette jinsi  munasiwetke egiship peyda bolidighan bolup, hazirgha qeder sewebi tixi iniq emes.

Bash aghrishni bir terep qilish we dawalash

Bash aghirish yalghuz kop uchuraydighan adettiki kiselliklerning kisel alamiti bolup qalamstin yene bezi bir ighir tiptiki xeterlik kiselliklerning bashlinish siginalidur. Shunga bash aghrighanda herguz sel qarimasliq, bezi ighir kiselliklerning yoqliqini jezimleshturmey turup aldirap aghriq peseytidighan dorilarni ishletmeslik kirek, bolmisa kiselni yoshursang olum ashkare digendek, bezi xeterlik kisellerni dawalaydighan eng muhim purset qoldin kitip qilip, ighir aqiwetler kilip chiqishi mumkin.

Uzun muddet dawamlashqan ighir tiptiki bash aghriqigha giriptar bolghanda we yaki ushtumtut qozghalghan qattiq bash aghrish bilen birge kongli ilishish, yandurush, qusushtek alametler korulgende derhal doxturgha birip tepsile tekshurush ilip birish kirek. Bolupmu yuquri qan bisimi, mingige qan chushush we yaki minge osmisi sewebidin kilip chiqqan bash aghrishtin ihtiyat qilish kirek. Bu turdiki kisellikler qanche burun iniq diyagunuz qoyulup, qanche burun muhapiq dawalash ilip birilsa unimi shunche yaxshi bolidu.

Bashqa turdiki bash aghrishnimu bash aghrishning kisellik alametlirige asasen doxturgha birip muhapiq tekshurush ilip birish arqiliq aldi bilen iniq diyagunuz qoyush we bezi dawalash imkaniyiti bolghan ighir tiptiki bash aghrishni kelturup chiqarghan kiselliklerning dawalash pursitini qoldin birip qoymasliq kirek.

Tekshurup diyagunuz iniq bolghandin kiyin bash aghrishni kelturup chiqarghan seweplerge asasen muhapiq dawalash ilip birish kirek. Bash aghrishni kelturup chiqarghan sewep iniqlansa, amal bar u seweplerdin saqlinish, eger sewep iniq emes, biraq ighir tiptiki bashqa kisellikler bolmighanda, muhapiq bash aghriq dorilirini ishlitish bilen birge dorigha xumar bop qilishtin saqlinish, amal bar keypiyatni tengshesh, kongel achidighan paliyetlerge koprek qatnishish, jiddileshmeslik, bek achiqlanmasliq, hem asan qayghurup kitishtin saqlinish, beden chiniqturush we akitip turmush keypiyatini turghuzush arqiliq, bash aghrishtin tediriji qutulush kirek.