Uxlawatqanda nepisi toxtap qilish

Sleep Apnea  睡眠呼吸暂停

Memet Emin

Uxlawatqanda nepisi toxtap qilish diginimiz adem uxlawatqanda nepesning ushtumtut qayta qayta qisqa muddet toxtap qilishni korsitidu.

Biz normalda uxlawatqanda her minutta 12 qitim nepeslinimiz; yeni biz her 5 sikunutta bir qitim nepes alimiz. Eger bizning nepisimiz qisilghan we yaki nepeslenmigen waxtimiz, yeni opkimizge kiriwatqan hawa iqimi azlap ketken we yaki putunley tosulup qalghan waqit 10 sikinuttin iship ketse, biz buni bir qitimliq nepisi toxtash - towenlesh korsetkuchisi (Apnea Hypopnea Index, AHI) dep ataymiz.

Eger biz uxlawatqanda, bir saet ichide yuz bergen bu xil nepisi toxtash - towenlesh korsetkuchisi (AHI) 5 din artuq bolsa, yeni bir saet ichide yuz bergen nepes toxtash – towenlesh qitim sani 5 qitimdin artuq bolsa, biz uxlawatqanda nepisi toxtap qilish kisilige giriptar bolghan bolimiz;

Eger nepisi toxtash - towenlesh korsetkuchisi (AHI) her bir saette 5 qitimdin artuq 15 qitim towen bolsa Yenggil derijidiki nepisi toxtap qilish hisaplinidu.

Eger nepisi toxtash - towenlesh korsetkuchisi (AHI) her bir saette 15 - 30 qitim arisida bolghan bolsa otura derijilik nepisi toxtap qilish hisaplinidu.

Eger nepisi toxtash - towenlesh korsetkuchisi (AHI) her bir saette ichide 30 qitimdin artuq yuz berse ighir derijidiki nepisi toxtap qilish hisaplinidu.

Uxlawatqanda nepisi toxtap qilish kisilige giriptar bolghan kishilerde, uxlawatqanda nepesning toxtap qilishidin kilip chiqqan oksigin kemlik sewebidin minge ghidiqlinip qayta qayta uyqidin oghunup kitish, qayta qayta  orulush arqiliq uxlash sheklini ozgertish, netijide uyqining supiti we miqdari yiterlik bolmasliq qatarliq ehwallar bolidu.

Adette uxlawatqanda nepisi toxtap qilish towendikidek 3 xil bolidu:

1.     Nepes yolining tosulap qilishi xaraktirliq nepes toxtap qilish

2.     Nirwa xaraktirlik nepisi toxtap qilish

3.     Arilashma xaraktirlik nepisi toxtap qilish

Adette eng kop uchiraydighan uxlawatqanda nepisi toxtap qilish nepes yoli tosulap qilish xaraktirlik nepisi toxtap qilish (Obstructive sleep apnea, OSA)  bolup, men bu yerde peqetla bu kisel toghursida toxtulup otmekchimen.

Undaqta nepes yoli tosilap qilish xaraktirliq uxlawatqanda nepisi toxtap qilish nime seweptin kilip chiqidu?

Ighiz boshluqidiki toqulmilar boshushup ketkende, simizlik sewebidin ighiz boshluqidiki bezi toqulmilar normaldin chong bolghanda, asta xaraktirliq yallughlunush sewebidin ighiz boshluqidiki bez we limfa tugunchiliri chongiwalghanda, uxlighandiki yitish ehwalining oxshimasliqigha asasen bu normaldin chong bolghan  we yaki boshap ketken toqulmilar nepes yoli terepke sanggilap chushup, nepes yolini tosuwilish sewebidin kilip chiqidu.

Qandaq kishiler bu kizelge asan giriptar bolidu?

1.     Simiz kishiler, bolupmu boyi pakar, boyni qisqa kishiler

2.     30 yashtin ashqanlarda,  hem yashning ishishigha egiship eghirlishidu.

3.     Erler, yeni erlerning bu kiselge giriptar bolush ihtimali ayallargha nisbeten kozge korunerlik derijide yuquri bolidu. Amirka kisellikni konturul qilish idarisining sanliq melumatlargha asaslan’ghanda Amirkidiki balaghetke yetken erlerning 4%, ayallarning 2% bu kiselge giriptar bolghan iken.

4.     Adette beden chinuqturmeydighan we yaki herketni az qilidighan bedendiki muskul we toqulmilar bosh kishilerde.

5.     Tamaka chekken kishilerde

6.     Haraq ichken kishilerde

Bu kiselning kisellik alametliri

1.     Uxlighanda ighir xorrek tartish;

2.     Ushtumtut xorriki yoqap kitish, we yaki nepisi toxtap qilish, 10, 20 sikinottin kiyin qayta eslige kilish, we bu xil ehwal qayta qayta dawam qilish;

3.     Uxlawatqanda nepisi qiyinlishish yaki xiqirap qilish;

4.     Uyqusi yaxshi bolmasliq we kichide qayta qayta oghunup kitish;

5.     Etigende bishi aghrish, we harghinliq his qilish;

6.     Uyqigha qanmasliq, kunduzliki mugdep qilish we yaki putun kun esnep chiqish;

Bu kiselning aqiwiti

Uxlawatqanda nepisi toxtap qilish kisilige giriptar bolghan kishilerde asta xaraktirlik mingige oksigin yitishmeslik sewebidin towendiki alametler we aqiwetler kilip chiqidu:

1.     Iside saqlash qabiliyiti towenlep kitish;

2.     Xizmet we ugunushning unimi towenlep kitish;

3.     Asan qatnash weqesige uchurash;

4.     Yurek minge qan tomur kisilige, giriptar bolush;

5.     Yuquri qan bisimi kisilige giriptar bolush

6.     Opke qizil qan tomur bisimi yuquri bolush;

7.     Yurek tiqilmisigha, yurek zeyiplikige giriptar bolush we olup kitish;

Sanliq melumatlargha asaslan’ghanda putun dunyada her xil sewepler tupeylidin olup ketken kishiler ichide 30% adem yurek qan tomur kisili sewebidin olup kitiwatqan bolup, bu kishilerning 30-40% tide bu kisel bar iken; bu kiselge giriptar bolghan kishilerning 50% ti etirapida  yurek qan tomur kiselliri bar iken.

Diyagunuz

Bu kiselge giriptar bolghanlarning kop qismi ozide bundaq bir kiselning barliqini bilmeydu. Amirkining kisellikni konturul qilish idarisining sanliq melumatigha asaslan’ghanda bu kiselning kisellik alametliri bolghan her 50 adem ichide aran bir adem bu kisel toghursida tekshurush ilip biril diyagunuz qoyulghan iken. Shunga bu kiselge baldur diyagunuz qoyush we muwapiq bir terep qilish yaman aqiwetlerning kilip chiqishining aldini ilishta bek muhim;

1.     Kisellik alametlirige asasen diyagunuz qoyush;

2.     Uyqa ewalini we qandiki oksigin miqdarini tekshurush;

3.     Polysomnogram (PSG) digen tekshurush bu kiselge diyagunush qoyushta eng mohim bolghan tekshurush hisaplinidu;

Oz ozige diyagunuz qoyush usuli

Towendiki 8 xil ehwalgha noldin uchqiche nomur qoyusiz, eger towende diyilgen herqandaq ehwal astida mugudep qalidighan ehwal mutleq yoq bolsa nol birisiz, bezide anche munche (10 qitim ichide 3 qitimdin az)  mugudep qalidighan ehwal  bolsa bir nomur birisiz, otural derijide mugudep qalidighan ehwal bolsa (10 qitim ichide 4 – 6 qitim) ikki nomur birisiz, ighir derijide (10 qitim ichide 7 qitimdin artuq) mugudep qalidighan ehwal mewjut bolsa uch nomur birisiz. Her bir turge birilgen nomurlarni qoshqanda, jemi nomur 10 yaki uningdin yuquri bolsa, sizde bu kiselning bar bolush ihtimaliq nahayti yuquri bolghan bolidu. Siz choqum uyqa mutexesisige korunup, bu jehette tekshurush ilip birishingiz zorur.

1.     Jim olturup kitap oqughanda

2.     Tilivizur koriwatqanda

3.     Jamaet sorunlirida mesilen tiyatirxanida, kinoxanida, yaki yighin zalida jim olturghanda

4.     Bashqilarning mashinisida uzun waqit jim olturghanda

5.     Chushtin kiyin sofada aram ilish uchun (biraq uxlash uchun emes) yatqanda

6.     Jim olturup bashqilar bilen paranglashqanda

7.     Chushluk tamaqtin kiyin jim olturghanda

8.     Mashina heydewitip qizil chiraqqa toxtighanda we yaki qatnash tosulup qalghanda.

Aldini ilish we dawalash

1.     Oruqlash, we beden eghirlighini konturul qilish;

2.     Beden chiniqturush;

3.     Tamaka chekmeslik we yaki tamakini tashlash;

4.     Haraq we bashqa mes qilish doriliridin yiraq turush;

5.     Uxlighanda dum yitish;

6.     Uxlighanda maskiliq sunni nepeslendurguch (CPAP) ishlitish;

Bu maqalining kona yiziqini towendiki ulanmidin korung

http://dohturum.com/forum.php?mod=viewthread&tid=2138&extra=page%3D1