Bala yatqu boyun raki

Bala yatqu boyun raki

(Cervical Cancer 子宫颈癌)

Memet Emin

Bala yatqu boyun raki diginimiz ayallarning bala yatqusining töwen teripide bolidighan bir xil rak kisili bolup, bala yatquning töwenki qismini tüzgüchi hüjeyrilerning normalsiz köpishi netijiside peyda bolidu. Bala yatqu boyun raki bolsa Uyghur ayalliri ichide köp uchiraydighan raklarning biri.

Bala yatqu boyun raki töwendiki bir nechche türge bölinidu.

1.  Qasiraqsiman Hüjeyre Raki (Squamous cell carcinoma, 鳞状细胞癌) eng köp uchiraydighan bala yatqu boyun raki bolup, putun bala yatqu boyun rakining 85~90% ni igelleydu.

2.  Bez Raki (Adenocarcinoma, 腺癌) pütün bala yatqu boyun rakining aran 10% ni igelleydighan bolup,  tiz tereqqi qilidighan, dawalash ünimi anche yaxshi bolmighan rak hisaplinidu.

3.  Arilashma Raki yuqarqi ikki xil rakning arilashmisini körsitidu.

Bala yatqu boyun rakigha munasiwetlik melumatlar

1.  Bala yatqu boyun raki ayallarning jinsi ezasida bolidighan raklarning ichide ikkinji orunda turidighan bolup, ayallarda bolidighan barliq rak kisilining 6% igelleydu.

2.  Bala yatqu boyun raki eger baldur bayqalsa we waxtida dawalansa pütünley saqiyishi mümkin.

3.  Bala yatqu boyun raki eger baldur bayqalsa we waxtida dawalansa, bimarning 5 yil ömür körüsh nisbiti 90% din yuquri bolidu.

4.  Bala yatqu boyun rakigha giriptar bolghanlarning mushu rak kisili tüpeylidin ölüp kitish nisbiti 1955 - yilidin 1992 - yilighiche bolghan 37 yil ichide 74% töwenligen bolup, her yili 2% din dawamliq töwenlimekte.

5.  Bala yatqu suyuqliqini tekshürüshning (pap test, 分泌物涂片检查) omumlishishigha egiship, bala yatqu boyun raki bilen ölüp kitish nisbiti towenlimekte. Bu xil tekshürüsh arqiliq bala yatqu boyun rakini nahayti baldur bayqighili bolidighan bolup, bimarning pütünley saqiyip kitishide nahayti zor ehmiyetke ige.

Qandaq ayallar bala yatqu boyun rakigha asan giriptar bolidu?

Bala yatqu boyun raki adette 50 yashtin 55 yashqiche bolghan ayallarda köp uchiraydu. 

1.  15 yashtin töwen bolghan qizlar adette bala yatqu boyun rakigha giriptar bolmaydu. Bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush xetiri deslepki 30 yashlardin bashlap bashlinidighan bolup, kiyinki 10 yilda tereqqi qilidu.

2.  Sheherde yashaydighan ayallar yaki nopusi az bolghan millet ayallirining bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti bashqa ayallarningkidin yuquri bolidu.

3.  Uyghur ayallirining bu kiselge giriptar bolush nisbiti Xittaydiki bashqa milletlerge nisbeten yuquri.

Qandaq amillar bala yatqu boyun rakini keltürüp chiqiridu?

Bala yatqu boyun rakini kelturup chiqarghan sewep gerche bek iniq bolmisimu, biraq töwendiki bezi amillar bala yatqu boyun rakining peyda bolushida belgülük tesir körsütüp, ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbitini ashurwitidu.

1.  Human papillomavirus (人乳头状瘤病毒) dep atilidighan bir xil virus bilen yuqumlinish. Ayallar bu xil virus bilen yuqumlan'ghanda, hüjeyriler normalsiz köpiyip, jinsi ezada yara peyda qilidu, shuning bilen bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti hessilep ashidu.

2.  Jinsi munasiwet aditi normal bolmighan ayallar, yeni köp er bilen jinsi munasiwet qilidighan ayallar, 18 yashtin burun jinsi munasiwet qilghan ayallar.

3.  Eger bir ayal, bala yatqu boyun raki bar ayal bilen jinsi munasiwet qilghan er bilen jinsi munasiwet qilsa, bundaq ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

4.  Uzun muddet tamaka chekken ayallar. Tamaka chekken ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti tamaka chekmigen ayallargha nisbeten ikki hesse artuq bolidu.

5.  Kiselge taqabil turush kchi töwen bolghan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

6.  Tughutni konturul qilish doriliri yaki hormun dorilirini istimal qilghan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

7.  Opiratsiye we yaki dora arqiliq köp qitim bala alduriwetken ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

8.  Qayta qayta jinsi eza yallughigha giriptar bolghan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

9.  Köp bala tughqan yaki 18 yashtin burun bala tughqan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

10.       Ximiyelik dora we dixxanchiliq doriliri bilen köp uchurashqan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

11.       AIDS kisilige giriptar bolghan ayallarning bala yatqu boyun rakigha giriptar bolush nisbiti yuquri bolidu.

Bala yatqu boyun rakining qandaq alametliri bar?

Bala yatqu boyun rakining deslepki mezgilide köp alametler körülmeydu. Bala yatqu boyun raki melum basquchqa kelgende töwendiki alametler ilgiri kiyin bolup ipadilinip chiqishqa bashlaydu.

1.  Jinsi ezadin normalsiz qan iqish. Adette jinsi ezadin normalsiz qan iqish hiyizdin kiyin yaki ikki qitimliq hiyizning ariliqida yaki tekshürüshtin kiyin yüz biridighan bolup, bala yatqu boyun rakidin bashqa kiselliklerdimu körilidu.

2.  Hiyiz köp we uzun kilish, hiyiz toxtap birnechche yildin kiyin qayta hiyiz kilish. Ayallar bala yatqu boyun rakigha giriptar bolghanda, hiyiz burunqidin köp hem uzun kilidu.

3.  Jinsi eza suyuqliqi puraqliq yaki normalsiz bolush.

4.  Das songek yaki jinsi eza aghrish.

Bala yatqu boyun rakining aldini alghili bolamdu?

Bala yatqu boyun rakigha giriptar bolushning aldini ilishta eng mohim bolghini shuki bala yatqu boyun rakini keltürüp chiqirishqa sewepchi bolghan yuqarqi herqandaq amillardin amal bar saqlinish, shundaqla bala yatqu boyun raki peyda bolushning aldida bolidighan kisellikni baldur bayqap, uni waxtida dawalashtin ibaret. Bala yatqu boyun raki peyda bolushning aldida bolidighan kisellikni baldur bayqash üchün dawamliq ayallar bölümi doxturigha körünüsh, qerelik salametlik tekshurtup turush kirek.

Bala yatqu boyun rakigha qandaq diyagunuz qoyush kirek?

Bala yatqu boyun rakigha baldur diyagunuz qoyushta, asasliqi dahimliq salametlik tekshürüshke tayinish kirek.

1.  Jinsi eza suyuqliqini tekshürüsh (Pap test or pap smear, 分泌物涂片检查). Bu tekshürüsh arqiliq 95% bala yatqu boyun rakining aldida bolidighan kiselge we bala yatqu boyun rakining deslepki mezigilige iniq diyagunuz qoyghuli bolidu.

2.  Bala yatqu eyniki (Speculoscopy, 子宫镜) arqiliq tekshürüsh.

3.  Jinsi eza eyniki (Colposcopy, 阴道镜) arqiliq tekshürüsh.

4.  Jinsi eza eyniki bilen korup turup, kisel jaydin toqulma ilip tekshürüsh (Coloposcopic-Directed Biopsy, 经阴道镜活检)

5.  Kisel osmini kisip ilip tekshürüsh (Biopsy, 病理活检).

6.  Bala yatquning chiqish ighizini resimge ilip tekshürüsh (Cervicography, 子宫颈像)

7.  CT we MRI arqiliq tekshürüsh.

Bala yatqu boyun rakini dawalash   

 

1.  Opiratsiye qilip bala yatquni kisip iliwitish, hazirche eng ünümlük dawalash usuli hisaplinidu.

2.  Radiyaktipliq nur bilen dawalash. Bu xil dawalash adette opiratsiye qilish wahti otup ketken kisellerge, yaki opiratsiye qilishqa berdashliq birelmeydighan kisellerge yaki opiratsiyedin kiyin qayta qozghalghan kisellerge yaki opiratsiyedin kiyin opiratsiyening unimini tiximu yuquri kötermekchi bolghan kisellerge ishlitilidu.

3.  Ximiyelik dora arqiliq dawalash. Bu dawalashmu opiratsiye qilish pursiti bolmighan kisellerge qollinilidu, yaki opiratsiyening ünimini yuquri kötürüsh üchün yaki qayta qozghiliwilishning aldini ilish üchün qollinilidu.