Emchek Raki (Breast Cancer)

Emchek Raki (Breast Cancer)

Dr. Memet Emin

Emchek Raki (Breast Cancer) digen qandaq kisel?

Emchek raki “Emchek Bezliri Raki, 乳腺癌” ning qisqartilmisi bolup, yaman xaraktirlik (malignant，恶性) emchek osmisini kozde tutidu. Bu kiselning mutleq kop qismi ayallarda bolidighan bolup, bir qismi erlerde bolidu.

Emchekning roli ayal yenggigendin kiyin sut ajirtip chiqirish bolup, asasliqi may toqulmiliri bilen nurghunlighan kichik bezlerdin tuzulgen. Bu bezler kichik neychiler arqiliq oz ara tutushup, emchek tugunchisige toplishidu. Eger emchek raki emchek bezliride yuz bergen bolsa, u emchek bez raki (lobular carcinoma，乳腺小叶癌) dep atilidu. Eger emchek raki emchek bez neychiliride yuz bergen bolsa, u emchek bez neyche raki (ductal carcinoma, 乳腺管癌) dep atilidu.

Adette emchekning may toqulmilirida peyda bolghan rak nahayti kem uchuraydu. Emchek raki qan, limfa we bashqa yollar arqiliq bedenning bashqa jaylirigha tarqaydu, bu rakning kengiyishi (metastasis，癌转移) dep atilidu. Emchek raki kopunchi hallarda opkige, songekke, jigerge we mingige taraydu. Emchek rakining dawalash unumi emchek rakining etirapqa tarqalghan yaki tarqalmighanlighi bilen biwaste munsiwetlik. Eger emchek raki emchekning ozidila cheklengen bolsa yaki etirapigha kengeymigen bolsa, dawalash unimi yaxshi bolidu.

Emchek raki qandaq peyda bolidu?

Emchek rakini kelturup chiqarghan heqqi sewep tixi iniq emes, shundaqtimu tibbi alimlar emchek raki bilen munasiwetlik birqanche xeterlik amillarni iniqlap chiqqan.

Towendiki amillar kishilerning emchek rakigha giriptar bolush ihtimalliqini ashuridu.

1. Yash: ayallar 50 yashtin ashqanda emchek raki bolush ihtimallighi 30 yashliq ayallargha nisbeten 8 hesse artuq bolidu.
2. Burunqi emchek rak tarixi barlar.
3. Ahiliside emchek rak kisili tarixi barlar. Ahiliside birersi burun emchek rakigha giriptar bolghan bolsa, bundaqlarning emchek rakigha giriptar bolush ihtimali yuquri bolidu.
4. Haraq qatarliq ispiritliq ichimliklerni kop istimal qilghan ayallarning emchek rakigha giriptar bolush ihtimal yuquri bolidu.
5. Radiyaktipliq nurlar bilen uchurshush, ayallarning emchek rakigha giriptar bolush xetirini ashurwitidu.
6. Tamaka chikish, ayallarning emchek rakigha giriptar bolush ihtimalini ashuridu.
7. Kop qitim emchek yallughigha we bashqa emchek kisilige giriptar bolghanlar.
8. Hawaning bulghunushi yaki bulghanghan hawada uzun muddet yashash.
9. Kop qitim bala aldurwitish yaki kop qitim balisi cushup kitish.
10. Gin ozgurushi (genetic mutations, 基因突变)
11. Hormun bolupmu ayalliq hormun (estrogen, 雌性激素) qatarliq jinsi hormun (sex hormones, 性激素) emchek rakigha giriptar bolush xetirini ashiridu.
12. Baldur heyiz kilish bolupmu tunji heyiz 12 yashtin burun kilish.
13. Heyiz kichikip toxtash (late menopause)
14. Bir omur ighir ayaq bolmasliq, yaki kichikip ighir ayaq bolush.
15. Ighirayaq bolushtin saqlinidighan dorini ishlitish.

Towendiki bir qisim amillar ayallarning emchek rakigha giriptar bolush ihtimallighini towenlitidu.

1. Yash eghir ayaq bolush, yeni 30 yashtin burun eghir ayaq bolush.
2. Bowaqni apa suti bilen imitish, yene balini en eniwi usul bilen imitish.
3. Emchek taziliqigha alahide ehmiyet birish, bolupmu bowaqni imitiwanqan mezgilde, emchekning yalughlunip qilishtin saqlinish.

Emchek rakida qandak alametler bolidu?

Emchek rakining asasliq alimiti emchekte yingi osmining tasadipi bayqilishi bolup, desliwide hichqandaq biaramliq alamet bolmaydu. Rakning deslepki mezgilide bu tasadipi bayqalghan osme herketchan bolup, yaxshi supetlik (benign，良性) emchek osmisidin periqlendurush anche asan emes. Buningliq uchun doxturxanigha birip emchektin toqulma ilip tekshurush (biopsy，活组织检查) kirek. Peqet shundaq qilghanda, andin ishenchilik diyagunuzgha irishkili bolidu.

Emchek rakining otura we axirqi mezgilide emchekte midirlitish qiyin bolghan yeni etirapqa ching tutashqan osme bolghandin bashqa, kisel tereptiki qolni herkenlendurgende kokrek aghrish, bezide emchektin az miqdardiki qanliq suyuqluq ajirlip chiqish, qoltaqta limfa bez osmilirini bayqashtek alametler korulidu. Yeni bezi kiseller opkini rintiginge alghanda, opkide osme bayqilidu. Yeni bezi kisellerde kokrek songekliri aghrishtek alametler bolidu. Bu addette axirqi basqucta korilidighan alametler bolup, bu waqitta diyagunuz qoyush anche qiyin emes, biraq dawalsh unimi yaxshi emes. Shunga eng muhimi emchek rakini baldur bayqash kirek.

Emchek rakini qandaq bayqighili bolidu?

Emchek rakining dawalash unimining qandaq bolushi, rakning baldur bayqilishida. Emchek raki qanche baldur bayqalsa, dawalash unimi shunce yaxshi bolidu. Baldur bayqash uchun 40 yashtin ashqan ayallar dawamliq oz ozini tekshurup turush kirek. Tekshurush usuli adette nahayti addi bolup, ong qolini sol emchikining, yaki sol qolini ong emchikining ustige qoyup normal bisim bilen tekshurush. Eger emchekte herqandaq osme bolsa bu xil usul bilen nahayti asanla sezgili bolidu. Barmiqingiz bilen emchekni mojuqlisingiz, xata netijige ige bolisiz, bu emchek osmisini bayqashning toghura usili emes.

Eger siz oz ozingizni tekshurush arqiliq, emchikingizdin herqandaq gumanliq osmini bayqisingiz, derhal doxturgha korunung. Doxtur sizge munasiwetlik tekshurushlerni ilip baridu. Isingizde bolsun, emchek rakigha eng axirqi diyagunuz qoyushning usuli emchektin toqulma ilip tekshurush (biopsy, 活组织检查) bolup, u adette zexmilik tekshurush hisaplinidu. Doxtur adette chong yingne bilen yaki kichik opiratsiye qilish arqiliq emchek osmisidin az miqtarda toqulma ilip, uni mikraskop astida tekshurush arqiliq rak hujeylirini tapidu. Shu arqiliq eng axirqi diyagunuzni qoyudu. Bezide emchektin ilinghan toqulma osmidin ilinmay, bashqa normal emchek bezliridin ilinip qalsa, u ilinghan toqulmida rak hujeyrisi bayqalmaydu. Bundaq ehwal astida, aldirap emchek rakini inkar qiliwetmeslik kirek. Hajiti bolghan yene bir qitim qayta tekshurup biqish kirek.

Dawalash

Emchek rakining asasliq dawalash usuli opiratsiye qilip rakni we etirapidiki tarqash ihtimali bolghan lifa bezlirini kisip iliwitish bolup, opiratsiyening unimi rakning baldur bayqilishi yeni rakning etirapqa tarqimighan bolushi bilen biwaste munasiwetlik. Rak qanche baldur bayqalghan bolsa, rak osmisi qance kichik bolsa we etirapqa kengeymigen bolsa opiratsiyening unimi shunche yaxshi bolidu. Undin bashqa dora, radiyaktipliq nur we hormun qatarliq dawalash usulliri bolup, bularning hemmisi opiratsiyening ornini alalmaydu. Bu dawalash usulliri adette opiratsiye bilen teng ilip birilidu yaki opiratsiye qilish pursiti otup ketken, exwali nacar bolghan, yaki opiratsiye qildurushni xalimaydighan bezi kisellerge sinaq tereqiside ilip birilidu, biraq unimi anche yaxshi emes. Shunga 40 yashtin ashqan ayallar, eng yaxshisi qerelik beden tekshurup ilip birishi, kiselni baldur bayqishi kirek.