Kaltsiyning Saghlamliqtiki Roli

Kaltsiyning Saghlamliqtiki Roli

Dr. Memet Emin

Kaltsiy (Calcium, 钙) adem bedinde kem bolsa bolmaydighan miniral maddilarning biri bolup, adem bedinining saghlamliqida nahayti chong ehmiyetke ige. Eger melum kishining qinidiki Kaltsiyning miqdari 8.5 mg/dL (yaki 2.13 mmol/L) din towen bolup munasiwetlik kisellik alametlirini kelturup chiqarghan bolsa, bu kishi Kaltsiy Kemlik Kisili (Hypocalcemia, 低血钙症) ge giriptar bolghan bolidu.

Uyghurlar ichide Kaltsiy Kemlik Kisilige giriptar bolghanlar nahayti kop, bolupmu balilar bilen yashanghan ayallarda. Balilar her xil sewepler tupeylidin Kaltsiy Kemlik Kiselge giriptar bolup, tutqaqliq kisel qozghalghanda yaki yighlap tiliqip awazi yoqap ketkende we yaki ongay chochidighan bolup qalghanda, bezi ata anilar, baligha jin chapliship qaptu dep qarap, mollam we baxshilargha oqutup, dawalashni kichikturwitidighan ehwallar mewjut. Bundaq ehwallardin saqlinish uchun Kaltsiy Kemlik Kisilining kilip chiqish seweplirin we uningdin qandaq qilip saqlanghili bolidighanliqni chushunup yetmek lazim.

Kaltsiy Kemlik Kisilining asasliq sewepliri

1. Yimeklik arqiliq ige bolghan Kaltsiy yaki Vitamin D yiterlik bolmasliq, yeni Kaltsiy yaki Vitamin D mol yimekliklerni yiterlik istimal qilmasliq.

2. Ighir ayaq bolghan yaki bala imitiwatqan ayal wahtida yiterlik Kaltsiygha ige bolmighanliqtin, suttiki Kaltsiy miqdari towen bolup, bowaqni yiterlik kalsi bilen teminliyelmeslik.

3. Yingi tughulghan bowaqqa wahtida biliq miyi qatarliq Kaltsiy mol yimekliklerni bermeslik, yaki baligha bergen sutte Kaltsiy yiterlik bolmasliq, shundaqla baligha birilgen qoshumche yimeklik wahtida, yiterlik bolmasliq.

4. Ucheydiki melup kisellikler tupeylidin yimekliktiki Kaltsiyni toluq qobul qilalmasliq.

5. Kun nuri bilen uchurchush yiterlik bolmasliq. Jemiyetning tereqqi qilishigha egiship, kishiler arisida saghlam bolmighan bezi koz qarashla peyda bolghan bolup, nurghun ata anilar ballirining yaki ozining qara bolup qilishidin ensirep, kun nurigha qaqlinishtin ozini qachurmaqta. Shuning bilen bedendiki Kaltsiy miqdari tesirge uchurmaqta.

6. Qayta qayta yaki asta haraktirlik qansizlinish, bolupmu ayallardiki hiyiz miqdarining kop bolushi yaki kop bala tughush sewibidin kop qitim qansizlinip, kop miqtarda Kaltsiy yoqap, wahtida toluqlanmighanliqtin.

7. Qalqansiman Yandash Bizi (parathyroid glands, 副甲状腺或甲状旁腺) ning ihtidari towen bolush sewibi tupeylidin kireklik bolghan bezi hormunlar toluq ishlep chiqirilmay, qandiki Kaltsiy miqdarigha tesir korsutush.

8. Borek yaki ashqazan asti bizida melum kisellikler bolghanda.

9. Qandiki magniy towen bolghanda. Adem kop miqdarda haraq ichkende yaki bezi bir ozuqluq yitishmeslik kisilige giriptar bolghanda, qandiki magniy towen bolup, Kaltsiyning qandiki miqdari biwaste tesirge kuchuraydu.

10. Cimetidine甲腈咪胍qatarliq bezi ashqazan kisilining dorisini we bezi suduk mangguzidighan dorilarni uzun muddet istimal qilghanda qandiki kaltsiyning miqdarigha tesir uchuraydu.

11. Qandiki pospur kisiltasi tuzliri (phosphate, 磷酸盐) kop bolghanda. Adem kop miqdarda kok (coke) ichimliklirini istimal qilghanda, qandiki pospur kisiltasi tuzlirining miqdari kopiyip, kaltsiyning miqdari tesirge uchuraydu.

12. Qalqansiman bez rakigha giriptar bolghanda, adem bedinidiki kaltsiy towen bolidu.

13. Asta haraktirlik jigger kisilige giriptar bolghanda kaltsiy miqdari tesirge uchuraydu.

Kaltsiy Kemlik Kisilining Qandaq Elametliri Bar?

Adem Kaltsiy Kemlik Kisilige giriptar bolghanda yaki adem bedinidiki kaltsiy miqdari normaldin towen bolghanda ohshimighan yashdiki kishilerde ohshimighan kisel alametliri korulidu.

Yingi tughulghan bowaqlarda bolidighan alametler

Kaltsiy Kemlik Kisilining yingi tughulghan bowaqlardiki alemtliri anche iniq emes bolup, ohshimighan bowaqlar arisida periq chong, hem toghura hokum chiqirish bir az qiyin, shundaqtimu kopunche bowaqlarda towendikidek alametler korulidu.

1. Tutqaqliq kisel qozghulush, bolup yighlighanda tiliqip qilish yaki awazi yoqap kitish.
2. Etiraptiki muhitqa bolghan inkasi towen bolush.
3. Ongay chochush, adettiki awazlardin asan qorqush.
4. Bedini yaki muskulliri tartiship qilish yaki titiresh.
5. Yaxshi emmeslik yaki ishtiyi yaxshi bolmasliq.
6. Bedini bashqa normal bowaqlardin ajiz bolush.

Kichik balilarda bolidighan alametler

1. Tutqaqliq kisel qozghulush, bolup yighlighanda tiliqip qilish yaki awazi yoqap kitish.
2. Etiraptiki muhitqa bolghan inkasi towen bolush.
3. Bedini bashqa normal balilargha nisbeten ajiz bolush.
4. Bedini yaki muskulliri tartiship qilish yaki titiresh.
5. Ishtay yaxshi bolmasliq, asan yandurush we ichi surulush.
6. Sezgurligi yuquri bolush, ongay chochush, asan qorqush, tola yaman chush korush.
7. Songekning yitilishi asta bolush, yeni songek wahtida qitishmasliq.
8. Bash songikining ustidiki boshluq wahtida putmeslik, yaki bashqa normal balilardin xilila kiyin putush.
9. Mingish we bashqa herketler bashqa balilardin xilila kiyin bolush.
10. Pachaq songiki ghelite yitilish, yeni ikki tizini bir yerge ekelgende tizining towen qismi bir yerge kelmeslik, pachaq songiki X sheklide bolup qilish, yaki ikki putini bir yerge ekelgende ikki tizini bir yerge ekilelmeslik, pachaq songiki O sheklide bolush qilish.

Chonglarda yaki yashanghanlarda bolidighan alametler

1. Put qoli we ighizining etirapi qolushush yaki chumule mangghandek sizim bolush.
2. Put qoli we ighizining etirapidiki muskullar ozlighidin tartiship qilish yaki yighiliwilish, titiresh, tutqaqliq kisel qozghulush.
3. Keypiyati towen bolush, rohi chushkun bolush., birer ishlar uchun asan chichilip kitish.
4. Iside saqlash qabiliyiti towenlep kitish, bir nersini asan iside saqliyalmasliq.
5. Gheyri sizimler peyda bolush, hiyalchan bolush.
6. Beden ajiz bolush, eghirlighini yoqutush.
7. Asta haraktirlik ichi surulush yaki asan ichi surulush.
8. Songek boshap kitish, yaki songek asan sunup kitish.
9. Songek sunup ketkende tutush asta bolush, yaki wahtida tutmasliq.
10. Put qolliri yaki bedinidiki songek aghrish, bishi aghrish.
11. Tire qurghaq bolush.

Qandaq qilghanda Kaltsiy Kemlik Kisilige giriptar bolushning aldini alghili bolidu?

1. Kaltsiy yaki Vitamin D mol yimekliklerni kyiterlik istimal qilish kirek.

2. Ighir ayaq bolghan yaki bala imitiwatqan ayal wahtida yiterlik Kaltsiygha ige bolushi, yimekliktiki Kaltsiy yiterlik bolmighanda Kaltsiy dorilirini istimal qilishi kirek.

3. Uyghurlar kop istimal qilidighan songek shorpisida kop miqtarda Kaltsiy bolup, Kaltsiy kemlik kisilining aldini ilishta nahayti kop ehmiyetke ige, biraq songekning ilikide kop miqdarda kolestirol bolup, ilikni kop miqtarda istimal qilish heterlik.

4. Yingi tughulghan bowaqqa wahtida biliq miyi qatarliqlarni berish kirek.

5. Kun nurigha muhapiq qaqlinish kirek, bolumu bowaq balilar muhapiq kun nuri bilen uchurshushi kirek.

6. Qayta qayta yaki asta haraktirlik qansizlanghanda, bolupmu kop bala tuqqan yaki hiyiz miqdari kop bolghan ayallar Kaltsiyni wahtida toluqlashqa alahide ehmiyet birish kirek. Kaltsiy qitilghan sutlerni we dorilarni istimal qilishi kirek.

7. Qandiki magniy towen bolghanda wahtida toluqlash kirek.

8. Kop miqdarda haraq ichmeslik, ozuqluq tengpungliqigha alahide ehmiyet birish kirek.

9. Kaltsiy miqdarigha tesir korsutidighan Cimetidine甲腈咪胍qatarliq dorilarni uzun muddet istimal qilishtin saqlinish kirek.

10. Kok (coke) ichimliklirini kop miqdarda istimal qilmasliq kirek.

11. Bedenning Kaltsiyni qobul qilishigha tosalghu bolidighan yaki Kaltsiygha biwaste tesir korsutidighan herqandaq kiselge giriptar bolghan wahtida dawalinish kirek.

Kaltsiy Kemlik Kisilini Dawalash

Kaltsiy Kemlik Kisilini adette kelturup chiqarghan sewibige asasen dawalaydighan bolup, kopunche hallarda Kaltsiy we Vitamin D ni istimal qilish arqiliq saqayitqili bolidu. Biraq yingi tughulghan bowaqlarda bolidighan Kaltsiy kemlik kisili wahtida dawalap saqaytilmisa, songek ghelite yitilip, bedende bir omur ghelitilik qalidu. Kiyin dawalap kem Kaltsiyni toluqliwalghili bolsimu, biraq ghelite yitilip qalghan songekni dawalap tuzimek qiyin.